अर्थशास्त्रानुसार मौर्य काळात, वायव्य हे ________ साठी महत्त्वाचे होते.

• मौर्य साम्राज्य खूप मोठे असल्याने वेगवेगळ्या भागांवर वेगवेगळे राज्य होते. पाटलीपुत्रच्या सभोवतालचा प्रदेश सम्राटाच्या थेट नियंत्रणाखाली होता.
• याचा अर्थ असा होतो की शेतकरी, पशुपालक, कारागीर आणि व्यापारी, जे परिसरातील गावांमध्ये आणि शहरांमध्ये राहत होते, यांच्याकडून कर वसूल करण्यासाठी अधिकारी नियुक्त केले गेले होते.
• अधिकाऱ्यांनी राज्यकर्त्यांच्या आदेशाची अवज्ञा करणाऱ्यांना शिक्षाही केली होती. यातील अनेक अधिकाऱ्यांना पगार देण्यात आला होता. संदेशवाहक ये-जा करत हेर अधिकाऱ्यांवर पाळत ठेवत आणि अर्थातच, सम्राटाने राजघराण्यातील सदस्य आणि वरिष्ठ मंत्र्यांच्या मदतीने या सर्वांवर देखरेख ठेवली होती.
• इतर क्षेत्रे किंवा प्रांतही होते. यापैकी प्रत्येकावर तक्षशिला किंवा उज्जैन सारख्या प्रांतीय राजधानीतून राज्य केले जात. पाटलीपुत्रचे काही प्रमाणात नियंत्रण असले आणि शाही राजपुत्रांना अनेकदा राजदूत म्हणून पाठवले जात असले, तरीही स्थानिक प्रथा आणि नियमांचे पालन केले जात असावे. याशिवाय या केंद्रांदरम्यान विस्तीर्ण क्षेत्रे होती.
• येथे मौर्यांनी वाहतुकीसाठी महत्त्वाचे असलेल्या रस्ते आणि नद्यांवर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न केला आणि कर व खंडणी म्हणून जी काही संसाधने उपलब्ध होती ती गोळा करण्याचा प्रयत्न केला होता.
• उदाहरणार्थ, अर्थशास्त्र सांगते की वायव्य भारत चादरीसाठी आणि दक्षिण भारत सुवर्ण आणि मौल्यवान रत्नांसाठी महत्त्वाचा होता. हे शक्य आहे की ही संसाधने खंडणी म्हणून गोळा केली गेली होती.

Important Points

मौर्य साम्राज्य -

• मौर्य साम्राज्याची स्थापना चंद्रगुप्त मौर्यने केली होती. जाणे इसवी सन पूर्व 321 ते 297 दरम्यान राज्य केले होते.
• बिंदुसार हा मौर्य साम्राज्याचा दुसरा सम्राट होता.
• तो चंद्रगुप्त मौर्यचा पुत्र होता. त्याने इसवी सन पूर्व 297 ते 273 दरम्यान राज्य केले होते.
• अशोक हा सर्वात प्रसिद्ध शासक बिंदुसारचा पुत्र होता. तो त्याच्या पिता बिंदुसारनंतर गादीवर आला.
• त्याने इसवी सन पूर्व 273 ते 232 दरम्यान राज्य केले होते.
• बृहद्रथ हा मौर्य वंशाचा अंतिम शासक होता.
• त्याने इसवी सन पूर्व 187 ते 180 दरम्यान राज्य केले होते. पुष्यमित्र शुंगाने त्याचा वध केला, ज्याने नंतर शुंग राजघराण्याची स्थापना केली होती.