नायट्रोजनच्या अंदाजासाठी जेलदाहलच्या पद्धतीचा वापर खालीलपैकी कोणत्या संयुगात नायट्रोजनचे प्रमाण मोजण्यासाठी केला जाऊ शकतो?

संकल्पना:

जेलदाहल पद्धत - सेंद्रिय आणि अजैविक यौगिकांमध्ये नायट्रोजनचे परिमाणवाचक अंदाज लावण्यासाठी ही एक विश्लेषणात्मक पद्धत आहे.

• त्याचे नाव डेव्हलपर जॉन केलडाहल यांच्या नावावर आहे.
• H2SO4 सह सेंद्रिय यौगिकांच्या ऑक्सिडेशनद्वारे विविध सेंद्रिय किंवा अजैविक संयुगांमध्ये नायट्रोजनचा अंदाज लावला जातो.

एकूण प्रक्रिया 3 चरणांमध्ये केली जाते -

1. पचन -
   • ही पद्धतीची पहिली पायरी आहे.
   • सल्फ्यूरिक ऍसिडच्या मदतीने नायट्रोजनयुक्त संयुगाचे ऑक्सीकरण केले जाते.
   • या चरणात वापरलेले उत्प्रेरक Cu, Se, किंवा Hg आयन असू शकतात.
   • पोटॅशियम सल्फेट देखील या चरणात वापरले जाते.
   • या पायरीचे उत्पादन म्हणून सल्फेटच्या स्वरूपात अमोनियम मीठ मिळते.
2. ऊर्धपातन -
   • द्रावणात NaOH टाकून अमोनियम मीठाचे अमोनियामध्ये रूपांतर आणि नंतर ऊर्धपातन केले जाते.
   • डिस्टिलेशनच्या परिणामी अमोनिया वाष्प पाणी आणि एचसीएलच्या द्रावणात गोळा केले जातात.
3. अनुमापन -
   • मग गोळा केलेल्या नमुन्यातील नायट्रोजनचे प्रमाण बेस सोल्यूशनच्या विरूद्ध टायट्रेट करून निर्धारित केले जाते.

स्पष्टीकरण :

जेलदाहलच्या पद्धतीची मर्यादा - ही पद्धत अझो आणि नायट्रो संयुगे आणि जेव्हा 'N' रिंगमध्ये असते तेव्हा लागू होत नाही. या संयुगांमध्ये असलेल्या नायट्रोजनचे पचन प्रक्रियेत अमोनियम मीठात रूपांतर करता येत नाही. प्रक्रियेच्या पहिल्या टप्प्यावर अभिक्रिया थांबते. त्यामुळे येथे चाचणी नापास झाली.

दिलेल्या संयुगांमध्ये -

1. हे अझो बेंझिन आहे आणि ॲझोकम्पाउंडमधील 'एन' आहे जेलदाहल चाचणीद्वारे अंदाज लावला जाऊ शकत नाही.
2. हे नायट्रोबेंझिन आहे. आणि आपल्याला माहित आहे की नायट्रो संयुगेमध्ये आपण 'N' शोधू शकत नाही.
3. दिलेली रचना पायरीडाइन आहे. 'एन' रिंगच्या आत असते ज्याचे अमोनियम मीठात रूपांतर करता येत नाही आणि पायरीडाइनमध्येही चाचणी अयशस्वी झाली .
4. हे ॲनिलिन आहे आणि या संयुगामधील 'N' चा अंदाज जेलदाहलच्या पद्धतीनुसार लावला जाऊ शकतो कारण दिलेले कंपाऊंड azo/nitro नाही किंवा 'N' रिंगच्या आत नाही.

तर, फक्त ॲनिलिन जेलदाहलची चाचणी मिळेल.

म्हणून, योग्य उत्तर पर्याय 4 आहे.