Question
Download Solution PDFएकूण प्रजनन दर काय आहे?
Answer (Detailed Solution Below)
Detailed Solution
Download Solution PDFयोग्य उत्तर म्हणजे स्त्रीला तिच्या आयुष्यात किती मुले जन्माला येतील.
Key Points
- प्रजनन दर म्हणजे मूल जन्माला येणा-या वयोगटातील प्रति 1000 महिलांच्या जिवंत जन्मांची संख्या, साधारणपणे 15 ते 49 वर्षे असे मानले जाते.
- हा एक 'क्रूड' दर आहे – तो संपूर्ण लोकसंख्येसाठी सरासरी आहे आणि वयोगटातील फरक लक्षात घेत नाही.
- वयोगटातील फरक कधीकधी निर्देशकांच्या अर्थावर परिणाम करण्यासाठी खूप महत्त्वपूर्ण असू शकतात.
- म्हणूनच लोकसंख्याशास्त्रज्ञ वय-विशिष्ट दर देखील मोजतात.
- एकूण प्रजनन दर म्हणजे एखाद्या काल्पनिक स्त्रीने पुनरुत्पादक वयोगटातून जगत असल्‍यास आणि या वयोगटातील प्रत्‍येक विभागातील बाळांची सरासरी संख्या वय-विशिष्ट प्रजनन दरांनुसार निर्धारित केल्‍यास असल्‍या सजीव जन्मांची एकूण संख्या दर्शवते. ते क्षेत्र. त्यामुळे पर्याय 3 योग्य आहे.
- पाचव्या राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS) नुसार भारताची लोकसंख्या स्थिर होत आहे कारण बहुसंख्य राज्यांमध्ये एकूण प्रजनन दर कमी झाला आहे.
- NFHS-5 डेटामध्ये विश्लेषित केलेल्या 17 राज्यांपैकी , बिहार, मणिपूर आणि मेघालय वगळता, इतर सर्व राज्यांचा TFR 2.1 किंवा त्यापेक्षा कमी आहे , ज्याचा अर्थ असा होतो की बहुतेक राज्यांनी बदली पातळी प्रजनन क्षमता प्राप्त केली आहे .
- महिला सक्षमीकरण-संबंधित निर्देशकांमध्ये काही सुधारणा झाल्या आहेत.
- अधिक स्त्रिया 9 राज्यांमध्ये घरगुती निर्णय प्रक्रियेत सहभागी होऊ शकतात तर 30% अधिक महिलांची आता आसाम, बिहार, गुजरात आणि पश्चिम बंगालमध्ये बँक खाती आहेत.
- महिलांमध्ये अशक्तपणा हा एक मोठा चिंतेचा विषय आहे .
- सर्व राज्यांमध्ये पुरुषांच्या तुलनेत महिलांमध्ये अशक्तपणाचे प्रमाण जास्त आहे.
Additional Information
- आंध्र प्रदेश (98%), तेलंगणा (93%), केरळ (88%), कर्नाटक (84%), बिहार (78%) आणि महाराष्ट्र (77%) या राज्यांमध्ये गर्भनिरोधकांच्या आधुनिक पद्धती म्हणून स्त्री नसबंदीचे वर्चस्व कायम आहे. ).
- सिक्कीममध्ये सर्वात कमी टीएफआर नोंदवला गेला, एका महिलेला सरासरी 1.1 मुले होती.
- बिहारमध्ये प्रति महिला तीन मुलांचा टीएफआर सर्वाधिक आहे.
- सर्वेक्षण केलेल्या 22 पैकी 19 राज्यांमध्ये, TFRs 'खाली-बदली' असल्याचे आढळून आले, एका महिलेने तिच्या पुनरुत्पादक जीवनात सरासरी दोनपेक्षा कमी मुले जन्माला घातली.
Last updated on May 8, 2025
-> Himachal Pradesh Public service commission announced the tentative exam date. The HPPSC Prelims exam date is expected to be conducted on 29th June 2025 in two sessions.
-> HPPSC announced the increased vacancies! The Tribune & Punjab Kesari newspapers has notified on 13-04-2025 that 02 more posts have been added to the existing vacancies.
-> HPPSC HPAS Notification 2025 was released on 13th April, 2025 for 30 vacancies. However, 2 new vacancies have been added according to the latest update.
-> As per the Commission, the last date to apply online for HPPSC HPAS Exam is 10th May, 2025. It is suggested to submit the online applications within the specified time frame.
-> The selection process includes Prelims, Mains examination followed by an interview.
-> The candidates must go through the HPPSC HPAS Previous Years’ Paper to have an idea of the questions asked in the exam.