जमिनीची सुपीकता वाढवणारे व्यावसायिकरित्या उत्पादित रासायनिक घटकपदार्थ म्हणजे 

खते हे योग्य उत्तर आहे.

स्पष्टीकरण-

खतांचा वापर वनस्पतींना आवश्यक पोषक पुरवठा करण्यासाठी केला जातो, जे त्यांच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी आवश्यक असतात. या पोषक तत्वांमध्ये नायट्रोजन (N), फॉस्फरस (P), आणि पोटॅशियम (K) सारखे प्राथमिक पोषक आणि कॅल्शियम (Ca), मॅग्नेशियम (Mg), सल्फर (S) सारख्या दुय्यम आणि सूक्ष्म पोषक आणि लोह (Fe) सारख्या ट्रेस घटकांचा समावेश होतो. मँगनीज (Mn), तांबे (Cu), झिंक (Zn), मॉलिब्डेनम (Mo) आणि बोरॉन (B).
व्यावसायिकरित्या उत्पादित खतांच्या सामान्य प्रकारांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• अजैविक खते: हे कृत्रिमरित्या तयार केले जातात आणि त्यात खनिजे किंवा कृत्रिम रसायने असतात. उदाहरणार्थ- अमोनियम नायट्रेट, पोटॅशियम क्लोराईड आणि सुपरफॉस्फेट.
• सेंद्रिय खते: हे वनस्पती आणि प्राण्यांच्या स्त्रोतांपासून बनविलेले आहेत आणि त्यात हाडांचे जेवण, रक्त जेवण, मासे इमल्शन किंवा कंपोस्ट सारख्या उत्पादनांचा समावेश आहे.
• संमिश्र खते: हे विविध पोषक तत्वांचे मिश्रण आहे आणि विशिष्ट पिकांच्या गरजेनुसार सानुकूलित केले जाऊ शकते.

तणनाशके - तणनाशके ही एक प्रकारची कीटकनाशके आहेत जी अवांछित वनस्पती, विशेषतः तण नियंत्रित करण्यासाठी किंवा नष्ट करण्यासाठी वापरली जातात. ते पोषक, पाणी, सूर्यप्रकाश आणि जागेसाठी लागवड केलेल्या वनस्पतींशी स्पर्धा करणाऱ्या अनिष्ट वनस्पतींच्या वाढीमध्ये व्यत्यय आणून कार्य करतात.

कीटकनाशके कीटकांना आकर्षित करण्यासाठी, रोखण्यासाठी, नष्ट करण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी वापरले जाणारे पदार्थ आहेत. कीटकांमध्ये कीटक, वनस्पती रोगजनक, तण, मॉलस्क, पक्षी, सस्तन प्राणी, मासे, नेमाटोड्स (राउंडवर्म्स) आणि मालमत्ता नष्ट करणारे, रोग पसरवणारे किंवा उपद्रव करणारे सूक्ष्मजंतू यांचा समावेश असू शकतो. रोगांचे वाहक मारण्यासाठी कीटकनाशकांचा वापर केला जातो. कीटकनाशकांचे अनेक प्रकार आहेत जसे की तणनाशके, कीटकनाशके, बुरशीनाशके, उंदीरनाशके इ.

कीटकनाशके ही कीटकनाशके आहेत जी विशेषतः कीटकांना रोखण्यासाठी, इजा करण्यासाठी किंवा मारण्यासाठी विकसित केली जातात. ते कीटकांच्या मज्जासंस्थेमध्ये व्यत्यय आणून कार्य करतात ज्यामुळे शेवटी मृत्यू होऊ शकतो. कीटकनाशकांच्या अतिवापरामुळे कीटकांच्या लोकसंख्येमध्ये प्रतिकार होऊ शकतो, लक्ष्य नसलेल्या प्रजातींना हानी पोहोचू शकते आणि पर्यावरणीय दूषित होऊ शकते, म्हणून त्यांचा जबाबदारीने वापर करणे महत्त्वाचे आहे.

संकल्पना -

• मातीची सुपीकता वनस्पतींना त्यांच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी आवश्यक पोषक तत्वे प्रदान करण्याची क्षमता दर्शवते. शाश्वत आणि उत्पादक शेतीसाठी हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. मातीची सुपीकता अनेक घटकांवर अवलंबून असते, ज्यामध्ये मातीची भौतिक वैशिष्ट्ये, त्यातील जैविक घटक आणि रासायनिक रचना यांचा समावेश होतो.
• जमिनीची सुपीकता राखण्यासाठी आणि सुधारण्यासाठी, योग्य माती व्यवस्थापन पद्धती जसे की पीक फिरवणे, हिरवळीचे खत वापरणे, सेंद्रिय पदार्थ (कंपोस्ट सारखे), धूप कमी करणे आणि योग्य प्रमाणात अजैविक खतांचा वापर करणे आवश्यक आहे.

निष्कर्ष- जमिनीची सुपीकता वाढवणारा व्यावसायिक रासायनिक पदार्थ म्हणजे खते.