वातावरण - संरचना आणि रचना MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Atmosphere - Structure and Composition - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर स्थितांबर आहे.

• स्थितांबर
  • स्थितांबर हे तपांबराच्या अगदी वरपासून सुरू होते आणि 50 किलोमीटर उंचीपर्यंत पसरते.
  • ओझोनचा थर, सौर अतिनील किरणे शोषून घेतो आणि विखुरतो, हे या थरात होते.
  • ओझोनची कमाल एकाग्रता स्थितांबरामध्ये आढळते.
• त्यामुळे पर्याय 3 योग्य आहे.

• वातावरणाचे विविध स्तर खाली सूचीबद्ध आहेत:
  • बाह्यांबर
    • ही आपल्या वातावरणाची उच्च मर्यादा आहे.
    • हे वातावरणाच्या शिखरावर 10,000 किमी (6,200 मैल) पर्यंत पसरते.
  • दलांबर
    • दलांबराची सुरुवात मध्यांबराच्या अगदी वरपासून होते आणि 600 किलोमीटर (372 मैल) उंचपर्यंत पसरते.
    • या थरामध्ये अरोरा आणि उपग्रह आढळतात.
  • मध्यांबर
    • मध्यांबर दलांबराच्या अगदी वरच्या भागापासून सुरू होते आणि 85 किलोमीटर (53 मैल) उंचीपर्यंत पसरते.
    • या थरात उल्का पेटतात.
  • तपांबर
    • तपांबर ही पृथ्वीच्या वातावरणाचा सर्वात खालचा थर आहे .
    • हवा खूप चांगले मिसळली जाते आणि उंचीच्या वाढीसह तापमान कमी होते .
    • उष्ण कटिबंधातील हवा जमिनीपासून वर गरम होते.
    • पृथ्वीची पृष्ठभाग ऊर्जा शोषून घेते आणि हवेपेक्षा वेगवान होते.
  • आयनांबर
    • आयनांबर इलेक्ट्रॉन आणि आयनीकृत अणू आणि रेणूंचा एक विपुल थर आहे जो सुमारे 48 किलोमीटरपर्यंत पसरलेला आहे.
    • आयनांबर ही सूर्य-पृथ्वीच्या परस्परसंवादाच्या साखळीतील एक महत्त्वपूर्ण दुवा आहे.
    • या भागामुळे रेडिओचे संप्रेषण शक्य होते.

योग्य उत्तर स्थितांबर आहे.

• स्थितांबर
  • स्थितांबर हे तपांबराच्या अगदी वरपासून सुरू होते आणि 50 किलोमीटर उंचीपर्यंत पसरते.
  • ओझोनचा थर, सौर अतिनील किरणे शोषून घेतो आणि विखुरतो, हे या थरात होते.
  • ओझोनची कमाल एकाग्रता स्थितांबरामध्ये आढळते.
• त्यामुळे पर्याय 3 योग्य आहे.

• वातावरणाचे विविध स्तर खाली सूचीबद्ध आहेत:
  • बाह्यांबर
    • ही आपल्या वातावरणाची उच्च मर्यादा आहे.
    • हे वातावरणाच्या शिखरावर 10,000 किमी (6,200 मैल) पर्यंत पसरते.
  • दलांबर
    • दलांबराची सुरुवात मध्यांबराच्या अगदी वरपासून होते आणि 600 किलोमीटर (372 मैल) उंचपर्यंत पसरते.
    • या थरामध्ये अरोरा आणि उपग्रह आढळतात.
  • मध्यांबर
    • मध्यांबर दलांबराच्या अगदी वरच्या भागापासून सुरू होते आणि 85 किलोमीटर (53 मैल) उंचीपर्यंत पसरते.
    • या थरात उल्का पेटतात.
  • तपांबर
    • तपांबर ही पृथ्वीच्या वातावरणाचा सर्वात खालचा थर आहे .
    • हवा खूप चांगले मिसळली जाते आणि उंचीच्या वाढीसह तापमान कमी होते .
    • उष्ण कटिबंधातील हवा जमिनीपासून वर गरम होते.
    • पृथ्वीची पृष्ठभाग ऊर्जा शोषून घेते आणि हवेपेक्षा वेगवान होते.
  • आयनांबर
    • आयनांबर इलेक्ट्रॉन आणि आयनीकृत अणू आणि रेणूंचा एक विपुल थर आहे जो सुमारे 48 किलोमीटरपर्यंत पसरलेला आहे.
    • आयनांबर ही सूर्य-पृथ्वीच्या परस्परसंवादाच्या साखळीतील एक महत्त्वपूर्ण दुवा आहे.
    • या भागामुळे रेडिओचे संप्रेषण शक्य होते.

योग्य उत्तर तपांबर - स्थितांबर - मध्यांबर - दलांबर हे आहे. 

Key Points

• पृथ्वीच्या वातावरणात थरांची मालिका आहे, प्रत्येकाची स्वतःची विशिष्ट वैशिष्ट्ये आहेत.
• जमिनीच्या पातळीपासून दूर जाऊन, या स्तरांना तपांबर, स्थितांबर, मध्यांबर आणि दलांबर असे म्हणतात.
• बाह्यांबर अखेरीस आंतरग्रहीय अवकाशाच्या क्षेत्रात सरकते.

Important Points

• तपांबर:
  • हा आपल्या वातावरणाचा सर्वात खालचा थर आहे.
    जमिनीपासून सुरुवात करून, ते समुद्रसपाटीपासून सुमारे 10 किमी पर्यंत पसरते.
• स्थितांबर:
  • हे तपांबरच्याच्या टोकापासून पृथ्वीच्या वर सुमारे 50 किमी पर्यंत पसरलेले आहे.
  • ओझोनचा कुप्रसिद्ध लेप स्थितांबरमध्ये असतो.
• मध्यांबर 
  • ते आपल्या पृथ्वीपासून सुमारे 85 किमी उंचीपर्यंत पोहोचते.
  • मध्यांबरच्या वर असलेल्या हवेच्या अतिशय असामान्य थराला मध्यांबर दलांबर म्हणतात.
  • सूर्याचे उच्च-ऊर्जा क्ष-किरण आणि अतिनील विकिरण दलांबरमध्ये शोषले जातात, ज्यामुळे तापमान शेकडो किंवा हजारो अंशांपर्यंत वाढते.
• बाह्यांबर:
  • हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा वरचा थर आहे.
    ते सुमारे 500 किमी उंचीपासून सुरू होते आणि सुमारे 10,000 किमी पर्यंत जाते.
• आयनांबर:
  • हा पृथ्वीच्या वरच्या वातावरणाचा आयनीकृत घटक आहे, सुमारे 48 किमी ते 965 किमी उंचीवर एक क्षेत्र आहे, जे दलांबर आणि मध्यांबर आणि बाह्यांबरचे काही भाग व्यापते.

योग्य उत्तर केवळ (ii) आणि (iii) आहे.

 Key Points

• अतिनील किरणोत्सर्ग खरोखरच सजीवांना हानीकारक आहे. ते त्वचेचा कर्करोग, डोळ्यांना इजा आणि वनस्पतींच्या जीवनावरही नकारात्मक परिणाम करू शकते.
• वातावरणाच्या उच्च पातळीवरील, विशेषतः स्तरात्मक, ओझोन हे ऑक्सिजन अणूंवर अतिनील किरणोत्सर्गाच्या क्रियेमुळे तयार होते, ज्यामुळे ओझोन थर तयार होतो जो पृथ्वीवरील जीवनाचे हानीकारक अतिनील किरणोत्सर्गापासून संरक्षण करतो.
• क्लोरोफ्लोरोकार्बन्स (CFCs) आणि इतर ओझोन-क्षयकारी पदार्थांच्या सोडण्यामुळे वातावरणातील ओझोनचे प्रमाण सुमारे 1980 पासून झपाट्याने कमी होऊ लागले, ज्यामुळे ओझोन छिद्र निर्माण झाले.

 Additional Information

• अतिनील किरणोत्सर्ग
  • अतिनील किरणोत्सर्गाला फायदेशीर आणि हानीकारक दोन्ही परिणाम आहेत. तर ते मानवांमध्ये जीवनसत्व ड च्या निर्मितीसाठी महत्त्वाचे आहे, जास्त प्रमाणात प्रदर्शनामुळे आरोग्याच्या समस्या निर्माण होऊ शकतात जसे की त्वचेचा कर्करोग, लवकर वृद्धत्व आणि मोतिबिंदू.
  • ते सागरी परिसंस्थेवरही परिणाम करते कारण ते फायटोप्लाँक्टनच्या टिकाव दराला प्रभावित करते, जे सागरी अन्न जाळ्याचे आधार आहे.
• ओझोन थर क्षय
  • ओझोन थर क्षय हा मुख्यतः मानवनिर्मित रसायने जसे की क्लोरोफ्लोरोकार्बन्स (CFCs), हॅलन्स आणि इतर संबंधित रसायनांमुळे होतो.
  • ही रसायने स्तरात्मक मध्ये क्लोरीन आणि ब्रोमीन अणू सोडतात, जे ओझोन अणू नष्ट करतात.
  • 1987 मध्ये स्वाक्षरी केलेला मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल हा ओझोन क्षयासाठी जबाबदार असलेल्या अनेक पदार्थांच्या उत्पादनाला कमी करण्यासाठी डिझाइन केलेला आंतरराष्ट्रीय करार आहे.

योग्य उत्तर आयनांबर  आहे.
Key Points

वातावरणात   विविध घनता आणि तापमान असलेले विविध थर असतात. वातावरणाचे  थर तापमानाच्या स्थितीनुसार  पाच वेगवेगळ्या विभागांत विभागला जातात.
ते तपांबर, स्थितांबर, मध्यांबर, आयनांबर आणि बाह्यांबर हे आहेत.

तपांबर

• हा पृथ्वीवरील वातावरणाचा सर्वांत खालचा थर आहे ज्यात सर्व  वातावरणीय बदल घडतात. त्यात वातावरणातील एकूण वायुपैकी 75% हवा असते.

• त्याची सरासरी उंची/जाडी  13 किमी आहे आणि ती ध्रुवांजवळ 8 किमी आणि विषुववृत्ताजवळची 18 किमी अशी विस्तारत  जाते.
• तपांबराची जाडी ही विषुववृत्ताकडे जाड असते,कारण जोरदार कॉन्व्हेन्शनल प्रवाहांमुळे उष्णता उंचावर नेली जाते.    
• या थरात धूलिकण आणि पाण्याची वाफ असते. 
• सर्व वातावरणातील आणि हवामानातील बदल याच थरात घडून येतात.
• सर्व जैविक कृतींकरता हाच थर अतिमहत्त्वाचा आहे.
• तपांबर आणि स्थितांबराला एकमेकांपासून वेगळे करणाऱ्या थराला तपस्तब्धी  (ट्रोपोपॉझ) म्हणतात.
• ट्रोपोपॉझ थरातील हवेचे विषुववृत्तावरील तापमान सुमारे ऋण 80 अंश सेल्सिअस तर ध्रुवांवरील तापमान सुमारे ऋण 45 अंश सेल्सिअस असते. 
• येथील तापमान जवळजवळ स्थिर असते आणि म्हणून याला तपस्तब्धी  म्हणतात.

स्थितांबर 

• तपस्तब्धीवर /ट्रोपोपॉझवर स्थितांबर असते. आणि त्याची जाडी 50 किमीपर्यंत विस्तारलेली  असते.
• स्थितांबराचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे यात ओझोनचा थर आहे. 
• हा थर अतिनील किरणे शोषतो आणि पृथ्वीवरील जीवनाचे  तीव्र, हानिकारक उर्जारूपांपासून, प्रारणांपासून रक्षण करतो.
• स्थितस्तब्धी (स्ट्रेटोपॉझ) हा स्थितांबराच्या वर असतो.

मध्यांबर

• हा थर स्थितांबराच्या वर असतो,ज्यांचा  80 किमी उंचीपर्यंत विस्तार असतो.
• या थरात उंचावर गेले की तापमान कमी कमी होत जाते आणि 80 किमी उंचीवर ते  ऋण 100°C पर्यंत पोचते.
• मध्यांबराच्या वरच्या भागाला मेसोपॉझ म्हणतात.

आयनांबर 

• हा थर मेसोपॉझच्यावर  80 ते 400 किमी  यादरम्यान आहे. 
• या थरात आयन्ससारखे  विद्युतप्रभारित कण असतात. म्हणून याला आयनावरण असेही म्हणतात.
• पृथ्वीपासून उत्सर्जित होणाऱ्या  रेडिओलहरी या थराद्वारे पुन्हा पृथ्वीवर परावर्तित होतात.
• या थरात आयन्स असतात ते वायरलेस संप्रेषणास साहाय्य करतात. 
• येथील तापमान उंचीसोबत वाढत राहते.

बाह्यांबर

• हा वातावरणाचा सर्वांत वरचा थर आहे.
• हा सर्वोच्च थर आहे पण याबद्दल फारच कमी माहिती ज्ञात आहे.
• यात असलेले घटक अत्यंत दुर्मीळ आहेत आणि ते कालांतराने बाह्य अवकाशात विलीन होतात.

​

योग्य उत्तर तपांबर आहे

Key Pointsतपांबर

• तपांबर हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा सर्वात खालचा भाग आहे आणि त्यात वातावरणातील एकूण हवेच्या अंदाजे 70% आणि त्यातील 99% पाण्याची वाफ आणि एरोसोल असतात. त्यामुळे विधान 4 योग्य आहे.
• मध्य अक्षांशांमध्ये तपांबराची सरासरी खोली अंदाजे 17 किमी आहे.
• तपांबराची वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्ये म्हणजे त्याची प्रचंड घनता.
• नायट्रोजन आणि ऑक्सिजन व्यतिरिक्त, कार्बन डायऑक्साइड आणि पाण्याची वाफ (वातावरणातील जवळजवळ सर्व पाण्याची वाफ तपांबरामध्ये केंद्रित आहे) आणि विविध उत्पत्तीचे असंख्य कण
• तपांबराची जाडी विषुववृत्तावर जास्तीत जास्त, उष्ण कटिबंधातील खोल, 20 किमी पर्यंत आणि ध्रुवीय प्रदेशांजवळ उथळ, उन्हाळ्यात 7 किमी आणि हिवाळ्यात अस्पष्ट असते.
• भारतात, ते सुमारे 16 किलोमीटर मानले जाते.
• विषुववृत्तावर तपांबराची जाडी आणि परिणामी वातावरण जास्तीत जास्त आहे.
• तपांबर आणि स्थितांबर यांच्यातील सीमा, ज्याला तपस्तब्धी म्हणतात, हे तापमान उलथापालथ आहे.

स्थितांबर

• स्थितांबर हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा दुसरा मोठा थर आहे, तपांबराच्या अगदी वर आणि मेसोस्फियरच्या खाली.
• याला स्थितांबर म्हणतात कारण ते तापमानात स्तरीकृत आहे, ज्यामध्ये उबदार थर जास्त आहेत आणि खाली थंड थर आहेत.
• स्थितांबर तपांबरामधील हिंसक हवामान बदलांपासून मुक्त आहे. त्यामुळे व्यावसायिक विमान कंपन्यांकडून याला प्राधान्य दिले जाते.

मध्यांबर

• हे मध्यांबराच्यावर सुमारे 80 किमी उंचीपर्यंत पसरते.
• हा वातावरणाचा सर्वात थंड थर आहे .
• मध्यांबर थेट स्थितांबराच्या वर आहे.
• स्थितांबर आणि मध्यांबराला एकत्रितपणे "मध्यम वातावरण" असे म्हटले जाते.
• मध्यांबरामध्ये, वाढत्या उंचीसह तापमान कमी होते.

दलांबर

• दलांबर मध्यांबराच्या अगदी वर सुरू होते आणि 600 किलोमीटर (372 मैल) पर्यंत विस्तारते. {40 किमी-400 किमी दरम्यान}
• अरोरा आणि उपग्रह या थरात होतात.

मध्यांबर हे योग्य उत्तर आहे.

Important Points

• मध्यांबर (मेसोस्फीअर):
  • हा वातावरणाचा सर्वात वरचा थर आहे, ज्यामध्ये वायू त्यांच्या वस्तुमानाने थरबद्ध होण्याऐवजी मिसळले जातात.
  • पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश केल्यानंतर आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर पोहोचण्यापूर्वी या थरात उल्का जळून जातात.
  • उल्का बाह्यांबर आणि दलांबरातून फारसा त्रास न होता मार्ग काढतात, कारण त्या थरांमध्ये जास्त हवा नसते.
  • पण जेव्हा त्या मध्यांबरावर आदळतात, तेव्हा घर्षण निर्माण करण्यासाठी आणि उष्णता निर्माण करण्यासाठी यात पुरेसे वायू असतात.

Additional Information

• तपांबर (ट्रॉपोस्फीअर):
  • तपांबर हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा सर्वात आतील थर आहे.
  • आपल्या वातावरणाच्या या भागात सतत बदलणाऱ्या आणि वायू मिसळणाऱ्या हवामानावरून या थराला हे नाव मिळाले आहे.
  • या थरात आपण श्वास घेतो ती हवा आणि आकाशातील ढग असतात.
• स्थितांबर (स्ट्रॅटोस्फीअर):
  • स्थितांबर हा तपांबराच्या वर आणि मध्यांबराच्या खाली स्थित आहे.
  • हवा मिसळण्यासाठी येथे वादळे किंवा अशांतता नसते, त्यामुळे थंड, जड हवा तळाशी आणि उबदार, हलकी हवा वरच्या बाजूला असते.
  • स्थितांबरामध्ये आढळणारा ओझोन थर सूर्यापासून येणाऱ्या अतिनील किरणांपासून (UV) आपले संरक्षण करण्यास मदत करतो आणि पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर पोहोचणाऱ्या अतिनील किरणांना रोखतो.
  • ओझोन थर, सूर्याकडून आपल्याकडे येणाऱ्या बहुतेक अतिनील किरणांना शोषून घेतो.
• दलांबर (थर्मोस्फीअर):
  • दलांबर हा थर मध्यांबराच्या वर आणि बाह्यांबराच्या खाली स्थित आहे.
  • पृथ्वीभोवती प्रदक्षिणा घालत असल्याने, दलांबरामध्ये आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक आहे.

योग्य उत्तर ध्रुव आहे.

• ओझोनचा थर हा वरच्या वातावरणातील वायूचा एक नैसर्गिक थर आहे जो सूर्याच्या हानिकारक अतिनील (UV) किरणोत्सर्गापासून मनुष्याचे आणि इतर सजीवांचे संरक्षण करतो. 
• ओझोनचा थर हा सामान्यत: विषुववृत्तापेक्षा ध्रुवांवर अधिक जाड असतो.
• ओझोनचा थर हा स्थितांबरामध्ये आहे, जे पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या 10 ते 50 किमी वर आहे.
• ओझोनचा क्षय होण्याची कारणे म्हणजे औद्योगिक आणि ग्राहक अनुप्रयोग, मुख्यत: रेफ्रिजरेटर, वातानुकूलन (हायड्रोक्लोरोफ्लोरोकार्बन्स (HCFC), क्लोरोफ्लोरोकार्बन (CFC) आणि अग्निशामक यंत्रणा.
• दक्षिण ध्रुव (अंटार्क्टिका) येथे ओझोनचा सर्वाधिक क्षय झाला आहे.

• हा ओझोनचा क्षय तथाकथित "ओझोनचे भगदाड" तयार करते.
• ओझोन भगदाडाचे नकारात्मक प्रभाव हे विशिष्ट प्रकारचे त्वचेचे कर्करोग, डोळ्याचे मोतीबिंदू आणि रोगप्रतिकारक कमतरतेचे विकार आहेत.
  • अतिनील किरणांचा परिणाम वनस्पतींच्या वाढीवरही होतो आणि शेतीची उत्पादकता कमी होते.
• ओझोन थर नष्ट होण्यासंबंधी विचाराच्या उद्देशाने आंतरराष्ट्रीय समुदायाने 1987 मध्ये ओझोनचा थर कमी करणाऱ्या पदार्थांवर मॉन्ट्रियल प्रोटोकॉल स्थापन केला.

योग्य उत्तर मध्यांबरामध्ये, वाढत्या उंचीसह तापमान वाढते आहे. 

Key Points

मध्यांबर -

• हे स्थितांबराच्या वर सुमारे 80 किमी उंचीपर्यंत पसरते.
• हा वातावरणाचा सर्वात थंड थर आहे.
• मध्यांबर थेट स्थितांबराच्या वर आहे.
• स्थितांबर आणि मध्यांबराला एकत्रितपणे "मध्यम वातावरण" असे म्हटले जाते.
• मध्यांबरामध्ये, वाढत्या उंचीसह तापमान कमी होते.

Additional Information 

• एकूण पाच वायुमंडलीय स्तर आहेत.
• हे आहेत -

1. तपांबर
2. स्थितांबर
3. मध्यांबर
4. दलांबर
   • आयनावरण: दलांबराच्या सर्वात खालच्या भागात आयनावरण असते
5. बाह्यांबर

योग्य उत्तर तपांबर आहे. 

• जवळजवळ सर्व ढग तपांबरामध्ये आढळतात.

Key Points  

• तपांबर
  • तपांबर हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा सर्वात खालचा भाग आहे आणि त्यात वातावरणाच्या वस्तुमानाच्या अंदाजे 80% आणि त्यातील 99% पाण्याची वाफ आणि एरोसोल असतात .
  • मध्य अक्षांशांमध्ये तपांबराची सरासरी खोली अंदाजे 17 किमी आहे.
  • ट्रोपोस्फियरची वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्ये म्हणजे त्याची प्रचंड घनता.
  • नायट्रोजन आणि ऑक्सिजन व्यतिरिक्त, कार्बन डायऑक्साइड आणि पाण्याची वाफ (वातावरणातील जवळजवळ सर्व पाण्याची वाफ ट्रोपोस्फियरमध्ये केंद्रित आहे) आणि विविध उत्पत्तीचे असंख्य कण
  • ट्रोपोस्फियरची जाडी विषुववृत्तावर जास्तीत जास्त, उष्ण कटिबंधातील खोल, 20 किमी पर्यंत आणि ध्रुवीय प्रदेशांजवळ उथळ, उन्हाळ्यात 7 किमी आणि हिवाळ्यात अस्पष्ट असते.
  • भारतात, ते सुमारे 16 किलोमीटर मानले जाते.
  • विषुववृत्तावर तपांबराची जाडी आणि परिणामी वातावरण जास्तीत जास्त आहे.
  • जवळजवळ सर्व ढग तपांबरामध्ये आढळतात.

Additional Information 

• स्थितांबर
  • हा तपांबराच्या वर आढळणारा वातावरणाचा दुसरा स्तर आहे.
  • त्याची उंची 50 किमी पर्यंत आहे.
  • हा थर खूप कोरडा आहे कारण त्यात पाण्याची वाफ कमी असते.
  • हा थर उड्डाणासाठी काही फायदे प्रदान करतो कारण ते वादळी हवामानापेक्षा वरचे आहे आणि स्थिर, मजबूत, आडवे वारे आहेत.
  • या थरात ओझोनचा थर आढळतो.
  • ओझोनचा थर अतिनील किरण शोषून घेतो आणि पृथ्वीला हानिकारक विकिरणांपासून वाचवतो.
  • स्ट्रॅटोपॉज स्थितांबर आणि मध्यांबर वेगळे करते.
• मध्यांबर
  • हे वातावरणातील थरांपैकी सर्वात थंड आहे.
  • मध्यांबर पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 50 किमी वर सुरू होते आणि 85 किमी पर्यंत जाते.
  • या थरातील उंचीसह तापमान कमी होते.
  • 80 किमी पर्यंत ते -100 अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचते.
  • या थरात उल्का जळतात.
  • मेसोपॉज मध्यांबर आणि थर्मोस्फियर वेगळे करते.
• दलांबर
  • हा थर मध्यांबराच्या वर 80 ते 400 किमी पर्यंत आढळतो.
  • पृथ्वीवरून प्रसारित होणाऱ्या रेडिओ लहरी या थराने परावर्तित होतात.
  • उंचीसह तापमान वाढते.
  • या थरात उपग्रह होतात.
• बाह्यांबर
  • हा वातावरणाचा सर्वात बाहेरचा थर आहे.
  • ज्या झोनमध्ये रेणू आणि अणू अवकाशात बाहेर पडतात त्या क्षेत्राचा उल्लेख बाह्यांबर म्हणून केला जातो.
  • हे दलांबराच्या वरपासून 10,000 किमी पर्यंत विस्तारते.

• 

योग्य उत्तर 'आयनांबर' आहे.

Key Points

• आयनांबर हा पृथ्वीच्या वातावरणाचा वरचा थर आहे.
• सौर-युव्ही प्रकाशाद्वारे वातावरण अंशतः आयनीकृत आहे आणि असे आयनीकरण उच्च उंचीवर टिकून राहू शकते.
• आयनोस्पियर सुमारे 80 किलोमीटर उंचीपासून सुरु होते आणि 1000 किलोमीटर पेक्षा जास्तपर्यंत पोहोचते.
• वातावरणाच्या या भागात रेडीओ लहरी प्रतिबिंबित करणारे अनेक प्रवाहकीय स्तर असतात, विशेषतः दूरसंचार उद्योगातील शास्त्रज्ञ आणि अभियंते यांना स्वारस्यअसलेले वैशिष्ट्य आहे.

Additional Information

• पृथ्वीच्या वातावरणात थरांची मालिका आहे प्रत्येकाची स्वतःची विशिष्ट वैशिष्टे आहेत. जमिनीच्या पातळीपासून वरच्या दिशेने जाताना, या थरांना तपांबर, स्थितांबर, मध्यांबर, दलांबर आणि आयनांबर आणि बाह्यांबर अशी नावे दिली आहेत.
• तपांबर
• • तपांबर हा आपल्या वातावरणाचा सर्वात खालचा थर आहे.
  • जमिनीच्या पातळीपासून सुरवात करून ते समुद्रसपाटीपासून सुमारे 10 किलोमीटर वर पसरते.
  • मानव तपांबरामध्ये राहतात आणि जवळजवळ सर्व हवामान या थरात उद्भवते.
  • बहुतेक ढग येथे दिसतात मुख्यतः वातावरणातील पाण्याची वाफ 99% ट्रोपोस्पियर मध्ये आढळते.
• स्थितांबर
  • पुढील थराला स्थितांबर म्हणतात.
  • स्थितांबर तपांबराच्या शीर्षापासून जमिनीपासून सुमारे 50 किलोमीटर पर्यंत पसरलेले आहे.
  • कुप्रसिद्ध ओझोन थर स्थितांबरामध्ये आढळतो.
  • व्यावसायिक प्रवासी विमाने खालच्या स्थितांबरामध्ये उडतात काही अंशी हा थर एक नितळ प्रवास प्रदान करतो.
• मध्यांबर 
  • स्थितांबराच्या वर मध्यांबर आहे.
  • हे आपल्या ग्रहापासून सुमारे 85 किलोमीटर उंचीपर्यंत वरच्या दिशेने पसरलेले आहे.
  • बहुतेक उल्का मेसोस्पियर मध्ये जळतात.
  • पृथ्वीच्या वातावरणातील सर्वात थंड तापमान सुमारे -90° से(-130° फॅ), या थराच्या शीर्षस्थानी आढळते.
• दलांबर
  • मध्यांबराच्या वरच्या अत्यंत दुर्मिळ थराला दलांबर म्हणतात.
  • दलांबर हे मध्यांबराच्या अगदी वरच्या स्थानापासून सुरु होते आणि 600 किलोमीटर पर्यंत पसरते
  • सूर्याचे उच्च उर्जा क्ष-किरण आणि अतिनील विकिरण दलांबर मध्ये शोषले जाते.
  • त्याचे तापमान शेकडो किंवा काहीवेळा हजारो अंशापर्यंत वाढते.
  • अनेक उपग्रह दलांबरामध्ये पृथ्वीभोवती फिरतात.
  • अरोरा, नॉर्दर्न लाईटस, आणि सदर्न लाईटस दलांबरामध्ये आढळतात.
• बाह्यांबर
  • ही आपल्या वातावरणाची वरची मर्यादा आहे. हे दलांबराच्या शीर्षापासून 10000 किलोमीटर पर्यंत विस्तारते.

योग्य उत्तर दलांबर आहे.

Key Points 

• वातावरणाचा दलांबर थर रेडिओ ट्रान्समिशनमध्ये मदत करतो.
• हे मध्यांबराच्या वर आणि बाह्यांबराच्या खाली स्थित आहे.
• दलांबरामध्ये, वाढत्या उंचीसह तापमान वेगाने वाढते.
• आयनोस्फियर हा या थराचा एक भाग आहे.
• हा थर रेडिओ प्रसारणास मदत करतो आणि खरं तर, पृथ्वीवरून प्रसारित झालेल्या रेडिओ लहरी या थराद्वारे पृथ्वीवर परत परावर्तित होतात.
• हा स्तर आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाचे घर आहे कारण तो पृथ्वीभोवती फिरतो.

Additional Information  तपांबर

• हा वातावरणाचा सर्वात खालचा थर आहे.
• त्याची सरासरी उंची 13 किमी आहे आणि ध्रुवाजवळ साधारणपणे 8 किमी आणि विषुववृत्तावर सुमारे 18 किमी उंचीपर्यंत पसरते.
• विषुववृत्तावर तपांबराची जाडी सर्वात जास्त आहे कारण उष्णता मजबूत संवहन प्रवाहांद्वारे मोठ्या उंचीवर वाहून नेली जाते.
• या थरात धुळीचे कण आणि पाण्याची वाफ असते.
• हवामान आणि हवामानातील सर्व बदल या थरात होतात.
• या थरातील तापमान प्रत्येक 165 मीटर उंचीसाठी 1°C च्या दराने कमी होते.
• सर्व जैविक क्रियाकलापांसाठी हा सर्वात महत्वाचा स्तर आहे.

स्थितांबर

• हे तपस्तब्धीच्या वर आढळते आणि 50 किमी उंचीपर्यंत पसरते.
• स्थितांबराचे एक महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यात ओझोनचा थर असतो.
• हा थर अतिनील किरणे शोषून घेतो आणि पृथ्वीवरील जीवसृष्टीला तीव्र, हानीकारक ऊर्जेपासून वाचवतो.

मध्यांबर

• हे स्थितांबराच्या वर आहे, जे 80 किमी उंचीपर्यंत पसरते.
• या थरात, पुन्हा एकदा, उंचीच्या वाढीसह तापमान कमी होण्यास सुरुवात होते आणि 80 किमी उंचीवर उणे 100°C पर्यंत पोहोचते.
• मध्यांबराची वरची मर्यादा रजोनिवृत्ती म्हणून ओळखली जाते.

बाह्यांबर

• हा वातावरणाचा सर्वात वरचा थर आहे.
• हा सर्वात उंच थर आहे परंतु त्याबद्दल फारच कमी माहिती आहे.
• त्यात जी काही सामग्री आहे, ती या थरात अत्यंत दुर्मिळ आहेत आणि ती हळूहळू बाह्य अवकाशात विलीन होत जाते.

स्थितांबर हे योग्य उत्तर आहे.

Key Pointsओझोन थर

• वातावरणातील वरच्या भागात आढळणारा ओझोन थर हा वायूचा एक नैसर्गिक थर आहे, जो मानव आणि इतर सजीवांचे सूर्याकडून येणाऱ्या हानिकारक अतिनील (UV) किरणांपासून संरक्षण करतो.
• वातावरणातील स्थितांबरामध्ये ओझोन थर स्थित आहे, जो पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून सुमारे 10 ते 50 किमी अंतरावर आढळतो.
• 1987 साली, ओझोन अवक्षय रोखण्यासाठी ओझोन अवक्षयास कारणीभूत ठरणाऱ्या पदार्थांच्या वापरावर निर्बंध घालण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय समुदायाने माँट्रियल कराराची स्थापना केली.
• स्थितांबरस्थित ओझोन थर, अतिनील (UV) किरणे शोषून घेऊन हानिकारक अतिनील किरणांना पृथ्वीतलावर येण्यास अटकाव करून सजीवांना हानी पोहोचवण्यापासून प्रतिबंधित करतो.
• स्थितांबरामध्ये वातावरणाच्या इतर भागांच्या तुलनेत ओझोनचे (O₃) उच्च संकेंद्रण आढळते.
• CFC (क्लोरोफ्लुरोकार्बन) च्या वातावरणातील संकेंद्रणाच्या वाढीमुळे स्थितांबरामधील ओझोन थर प्रभावित होतो.
• वातावरणात, CFC मंद गतीने वरच्या दिशेने स्थितांबराकडे सरकतात, जेथे ते अतिनील किरणोत्सर्गामुळे विघटित होऊन क्लोरीन अणू मुक्त करतात, परिणामी ओझोनचे रेणू विघटित होतात.
• CFC ​हे ओझोन छिद्राचे मुख्य कारक आहेत.
• औद्योगिक तसेच ग्राहक उपकरणांची विस्तृत श्रेणी, प्रामुख्याने शीतकपाट, वातानुकूलक (हायड्रोक्लोरोफ्लुरोकार्बन (HCFC)) आणि अग्निशामक उपकरणे ही ओझोन अवक्षयाची इतर कारणे आहेत.

' ढग' हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• ढग
  • ढग पृथ्वीचे तापमान नियंत्रित करण्यास मदत करतात.
  • ते वेगवेगळ्या प्रदेशात पाऊस आणतात.
  • संवहन नावाच्या प्रक्रियेद्वारे वायूपासून द्रवपदार्थात आर्द्रता बदलण्याच्या प्रक्रियेतून ढग विकसित होतात.
  • ढगांचे तीन प्रकार आहेत.

1. तंतुमेघ: कुरल आणि तंतुमय
2. स्तरमेघ: पत्रक किंवा स्तर
3. पुंजमेघ: संचित किंवा ढीग

Additional Information

• मृदा
  • मृदा हे हवा, पाणी, खनिजे आणि क्षय होत असलेल्या अनेक जीवांचे एक जटील मिश्रण आहे.
  • ती जमिनीच्या पृष्ठभागावर तयार होते.
  • ती पृथ्वीची त्वचा आहे.
  • हे वनस्पतींच्या जीवनास समर्थन देण्यास सक्षम आहे आणि पृथ्वीवरील जीवनासाठी आवश्यक आहे.
  • ती चार प्रकारांमध्ये विभागली गेली आहे.:

1. वालुकामय मृदा
2. गाळाची मृदा
3. चिकण मृदा
4. लोमी मृदा/मातवाळू मृदा

• पर्वत
  •  हा पृथ्वीच्या कवचाचा साधारणपणे उठाव असलेला एक उंच भाग आहे.
  • पृथ्वीच्या आतील आणि बाहेरील शक्ती पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचा आकार व्यवस्थापित करतात.
  • चार प्रकारचे पर्वत आहेत:

1. ज्वालामुखी पर्वत
2. वली पर्वत
3. ठोकळा पर्वत
4. अवशिष्ट पर्वत