सामाजिक सुरक्षा योजना MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Social Security Schemes - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर म्हणजे राष्ट्रीय भू-स्थानिक ज्ञान-आधारित नागरी वस्त्यांचे भू-सर्वेक्षण .

In News 

• NAKSHA फेज 2 क्षमता बांधणी कार्यक्रमाचा दुसरा टप्पा.

Key Points 

• ग्रामीण विकास मंत्रालयाच्या अंतर्गत येणाऱ्या भूसंपदा विभाग (DoLR) NAKSHA क्षमता बांधणी कार्यक्रमाच्या दुसऱ्या टप्प्याचा दुसरा टप्पा सुरू करणार आहे.

• नक्ष : शहरी वस्त्यांचे राष्ट्रीय भू-स्थानिक ज्ञान-आधारित भू सर्वेक्षण .

• या कार्यक्रमाचा उद्देश यूएलबी आणि जिल्हास्तरीय अधिकाऱ्यांना आधुनिक जमीन सर्वेक्षण तंत्रांमध्ये प्रशिक्षित करणे आहे.

• 74 शहरी स्थानिक संस्था (ULB) मधील 128 अधिकारी सहभागी होणार आहेत.

• 4 राष्ट्रीय उत्कृष्टता केंद्रांमध्ये आयोजित प्रशिक्षण:

  • यशदा, पुणे

  • ATI, म्हैसूर

  • MGSIPA, चंदीगड

  • NER सेंटर, गुवाहाटी

• टप्पा 1 + टप्पा 2 (बॅच 1) मध्ये 300+  मास्टर ट्रेनर आणि युएलबी अधिकाऱ्यांना प्रशिक्षण देण्यात आले.

• प्रशिक्षण विषयांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • GNSS (ग्लोबल नेव्हिगेशन सॅटेलाइट सिस्टम)

  • ETS (इलेक्ट्रॉनिक टोटल स्टेशन)

  • वेब-GIS अ‍ॅप्लिकेशन्स

  • जमिनीचे पार्सल मॅपिंग

  • शहरी जमिनीच्या नोंदींसाठी कायदेशीर आणि प्रशासकीय चौकट

• NAKSHA ही शहरी जमिनीच्या नोंदींचे आधुनिकीकरण करण्यासाठी तंत्रज्ञानावर आधारित उपक्रम आहे.

• सुरुवातीला 27 राज्ये आणि 3 केंद्रशासित प्रदेशांमधील 157 शहरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये प्रायोगिक तत्त्वावर हे प्रकल्प राबविण्यात आले.

• DoLR द्वारे अंमलात आणले गेले आहे ज्यांच्या मदतीने:

  • भारताचे सर्वेक्षण

  • NICSI

  • MPSeDC

  • 5 उत्कृष्टता केंद्रे

योग्य उत्तर पोषक तांदूळ पुरवठा आहे.

In News

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली केंद्रीय मंत्रिमंडळाने जुलै 2024 ते डिसेंबर 2028 या कालावधीत प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजना (PMGKAY) यासह सर्व सरकारी योजनांतर्गत पोषक तांदळाचा सार्वत्रिक पुरवठा सुरू ठेवण्यास मान्यता दिली आहे.

Key Points

• PMGKAY चा भाग म्हणून भारत सरकारच्या 100% निधीसह तांदूळ तटबंदीचा उपक्रम केंद्रीय क्षेत्रातील उपक्रम म्हणून सुरू राहील.
• TPDS, ICDS आणि PM POSHAN सारख्या सर्व कल्याणकारी योजनांमध्ये पोषक तांदूळ पुरवठ्याद्वारे ॲनिमिया आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता दूर करण्याचे लक्ष्य या उपक्रमाचे आहे.
• पोषक तांदूळामध्ये लोह, फॉलिक आम्ल आणि जीवनसत्व B 12 सारख्या सूक्ष्म पोषक घटकांनी समृद्ध असलेले पोषक तांदूळ कर्नल (FRK) समाविष्ट आहे.
• राष्ट्रीय कुटुंब आरोग्य सर्वेक्षण (NFHS-5) ने भारतातील विविध वयोगटांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर ॲनिमिया आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या कमतरतेवर प्रकाश टाकला आहे.

Additional Information

• तांदूळ पोषण 
  • तांदूळाच्या पोषणामध्ये FSSAI द्वारे निर्धारित मानकांचे पालन करून, नियमित भातामध्ये सूक्ष्म पोषक-समृद्ध पोषक तांदूळ कर्नल (FRK) जोडणे समाविष्ट आहे.

बरोबर उत्तर पर्याय 4 आहे
Key Points घोषवाक्य - "कोई भी भूखा ना सोये":

• "कोई भी भूखा ना सोये" (कोणीही उपाशी झोपू नये.) हे घोषवाक्य इंदिरा रसोई योजनेशी संबंधित आहे.
  • ही योजना राजस्थान सरकारने समाजातील वंचित घटकांना अत्यंत अनुदानित दराने पौष्टिक जेवण पुरवण्यासाठी सुरू केली होती.
  • म्हणूनच, इंदिरा रसोई योजना या घोषवाक्याशी जोडली गेली आहे.
• इंदिरा रसोई योजनेचे उद्दिष्ट:
  • ही योजना परवडणाऱ्या दरात जेवण देऊन अन्नसुरक्षा सुनिश्चित करण्याचा प्रयत्न करते, ज्यामुळे राजस्थानमध्ये कोणीही उपाशी राहणार नाही या सरकारच्या वचनाची पूर्तता होते.

Additional Information 

• इंदिरा रसोई योजना:
  • 2020 मध्ये सुरू झालेली ही योजना गरजूंना नाममात्र किमतीत दर्जेदार अन्न पुरवते, ज्यामध्ये लाभार्थ्यांचा सन्मान राखण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
• कार्यान्वयन:
  • ही योजना स्थानिक बचत गट, स्वयंसेवी संस्था आणि महानगरपालिका संस्थांद्वारे राबविली जाते जेणेकरून शहरी आणि ग्रामीण भागात तिची व्याप्ती सुनिश्चित होईल.

योग्य उत्तर 1 आणि 2 दोन्ही हे आहे.

 मुख्य मुद्दे

भारतातील कामगारांची कायदेशीर स्थिती.

• भारतीय संविधानाच्या 7 व्या अनुसूचीसह अनुच्छेद 246 अंतर्गत कामगार आणि कामगारहिताशी संबंधित मुद्दे समवर्ती सूचीमध्ये येतात.
• खाणी आणि तेलक्षेत्रातील कामगार आणि सुरक्षिततेशी संबंधित अपवादात्मक बाबी आणि संघ कर्मचाऱ्यांशी संबंधित औद्योगिक विवाद केंद्रीय सूचीमध्ये येतात.
• संविधानातील विविध अनुच्छेद त्यांच्या हितासाठी निर्देशित आहेत कारण अनुच्छेद 23 जबरीने काम करण्यास मनाई करते; अनुच्छेद 24 कारखाना, खाणी आणि इतर धोकादायक व्यवसायांमध्ये 14 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या बालकामगारांना प्रतिबंधित करते.
• 42 व्या सुधारणेद्वारे अनुच्छेद 43A समाविष्ट करण्यात आले, राज्यांना उद्योगांच्या व्यवस्थापनात कामगारांचा सहभाग सुनिश्चित करण्यासाठी पावले उचलण्याचे निर्देश देण्यात आले.
• सुमारे 144 केंद्रीय आणि राज्य कायदे आहेत, त्यापैकी बहुतेक उद्योगांकडून अनुपालनाची मागणी करतात.

2020 हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना (ABRY), 1 ऑक्टोबर 2020 रोजी सुरू करण्यात आली होती.
• ABRY ची सुरुवात भारताच्या श्रम व रोजगार मंत्रालयाने केली होती.
• ही योजना मुख्यतः MSMEs (सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग) मध्ये काम करणाऱ्या कामगारांसाठी होती.
• यासाठी केंद्र सरकारने 22,810 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.

Additional Information

योग्य उत्तर 2003 आहे.

 Key Points

• प्रधानमंत्री स्वास्थ्य सुरक्षा योजना (PMSSY) ही एक राष्ट्रीय शासकीय योजना आहे जी देशभरातील परवडणाऱ्या आरोग्यसेवा सुविधांच्या उपलब्धतेतील असमानतेला दूर करण्याचा प्रयत्न करते.
• ही योजना पहिल्यांदा 2003 मध्ये सुरू झाली होती.
• ही योजना मार्च 2006 मध्ये मंजूर झाली होती.
• PMSSY मधील पहिला टप्पा दोन घटकांमध्ये विभागला गेला आहे:

1. AIIMS च्या पद्धतीने सहा संस्था स्थापन करणे.
   • बिहार (पटना).
   • छत्तीसगढ (रायपूर).
   • मध्य प्रदेश (भोपाल).
   • ओडिशा (भुवनेश्वर).
   • राजस्थान (जोधपूर).
   • उत्तराखंड (ऋषिकेश)
2. अस्तित्वातील 13 सरकारी वैद्यकीय महाविद्यालयांचे उन्नयन करणे.

• आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय हे प्रधानमंत्री स्वास्थ्य सुरक्षा योजनेचे नोडल एजन्सी आहे.

योग्य उत्तर गुजरात आहे.

Key Points

• 100% घरांचे विद्युतीकरण साध्य करणारे गुजरात हे भारतातील पहिले राज्य आहे.
• गुजरात राज्यातील सर्व 18,065 गावांना आता थ्री-फेझ अखंड विद्युत पुरवठा उपलब्ध झाला आहे.
• गुजरात सरकारचा ज्योतिग्राम योजना हा संपूर्ण राज्यव्यापी उपक्रम आहे.
• ज्योतिग्राम योजना ही गुजरातचे तत्कालीन मुख्यमंत्री नरेंद्र मोदी यांनी 2006 मध्ये सुरू केली होती.
• घरांचे 100% विद्युतीकरण साध्य करणारे आंध्र प्रदेश हे देशातील दुसरे राज्य आहे.

Additional Information

• गुर्जराम हे गुजरातचे जुने नाव आहे.
• गुजरातला भारतातील सर्वात लांब समुद्रकिनारा लाभला आहे.
• आशियातील पहिले व्यावसायिक विंड फार्म गुजरातमधील मांडवी येथे आहे.
• ऐतिहासिक सागरी किनारा दांडी हा गुजरातमध्ये आहे.
• भारतातील पहिला चारपदरी एक्सप्रेस हायवे गुजरातमध्ये स्थापन करण्यात आला.
• मध्य प्रदेश येथे भारतातील सर्वात अधिक वनक्षेत्र आहे.
• भारतातील सर्वात लांब नैसर्गिक गुहा 'क्रेम लियाट प्रा' मेघालय येथे आहे.

योग्य उत्तर ऑगस्ट 2021 आहे.

Key Points

• राष्ट्रीय हायड्रोजन मिशन (NHM)
  • पंतप्रधानांनी भारताच्या 75 व्या स्वातंत्र्यदिनी म्हणजेच 15 ऑगस्ट 2021 रोजी राष्ट्रीय हायड्रोजन मिशन लाँच केले.
  • मिशनचे उद्दिष्ट सरकारला त्यांचे हवामान उद्दिष्ट पूर्ण करण्यासाठी आणि भारताला ग्रीन हायड्रोजन हब बनविण्यात मदत करणे आहे.
  • यामुळे 2030 पर्यंत 5 दशलक्ष टन ग्रीन हायड्रोजन उत्पादनाचे उद्दिष्ट पूर्ण करण्यात आणि अक्षय ऊर्जा क्षमतेच्या संबंधित विकासास मदत होईल.
  • जीवाश्म इंधनाच्या जागी हायड्रोजन आणि अमोनिया हे भविष्यातील इंधन आहेत.
  • ग्रीन हायड्रोजन आणि ग्रीन अमोनिया नावाच्या अक्षय उर्जेपासून उर्जा वापरून या इंधनांचे उत्पादन करणे ही राष्ट्राच्या पर्यावरणीयदृष्ट्या शाश्वत ऊर्जा सुरक्षेसाठी प्रमुख गरजांपैकी एक आहे.
  • भारत सरकार जीवाश्म इंधनावर आधारित फीडस्टॉकपासून ग्रीन हायड्रोजन/ग्रीन अमोनियामध्ये संक्रमण सुलभ करण्यासाठी विविध उपाययोजना करत आहे.
  • हे धोरण या प्रयत्नातील एक प्रमुख पाऊल आहे.
• राष्ट्रीय हायड्रोजन मिशनचे महत्त्व

1. यामुळे जीवाश्म इंधनावरील अवलंबित्व कमी होईल आणि कच्च्या तेलाची आयातही कमी होईल.
2. आपला देश ग्रीन हायड्रोजन आणि ग्रीन अमोनियासाठी निर्यात केंद्र म्हणून उदयास येण्याचाही उद्देश आहे.
3. पॉलिसी प्रोम
4. या धोरणाच्या अंमलबजावणीमुळे देशातील सर्वसामान्य जनतेला स्वच्छ इंधन मिळेल.
5. अक्षय ऊर्जा (RE) निर्मिती RE म्हणून ग्रीन हायड्रोजन बनवण्यासाठी मूलभूत घटक असेल.
6. यामुळे स्वच्छ ऊर्जेसाठी आंतरराष्ट्रीय वचनबद्धता पूर्ण करण्यात मदत होईल.

Additional Information

• हायड्रोजनचा प्रकार
  • ग्रे हायड्रोजन: ते हायड्रोकार्बन्स (जीवाश्म इंधन, नैसर्गिक वायू) पासून काढले जाते.
  • ब्लू हायड्रोजन: हे नैसर्गिक वायूपासून तयार केले जाते
  • ब्राउन हायड्रोजन: हे कार्बन विविक्तनाशिवाय कोळसा वापरून तयार केले जाते.
  • ग्रीन हायड्रोजन: अक्षय ऊर्जा (जसे सौर, वारा) पासून निर्माण होते.

योग्य उत्तर पर्याय 1 हे आहे.

Key Points 

• NAMASTE म्हणजे नॅशनल ॲक्शन फॉर मॅकेनाइज्ड सॅनिटेशन इकोसिस्टम
• 2022 मध्ये गृहनिर्माण आणि शहरी व्यवहार मंत्रालय आणि सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने संयुक्तपणे सुरू केले होते.
• असुरक्षित गटार आणि सेप्टिक टाकी साफसफाईच्या पद्धती नष्ट करणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
• केंद्रीय अर्थसंकल्प 2023-24 मध्ये नमस्ते योजनेसाठी 100 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.

Additional Information 

• नमस्ते योजनेची उद्दिष्टे:
  • सर्व स्वच्छतेची कामे कुशल कामगारांद्वारे केली जातात.
  • स्वच्छतेच्या कामात मृत्यू शून्य.
  • कोणताही स्वच्छता कर्मचारी मानवी विष्ठेच्या संपर्कात येत नाही.
  • स्वच्छता कामगारांचे संरक्षण करण्यासाठी शहरी स्थानिक स्वराज्य संस्थांना बळकट करणे.
  • कुशल आणि नोंदणीकृत स्वच्छता कामगारांकडून सेवा घेण्यासाठी स्वच्छता कर्मचाऱ्यांमध्ये जागरूकता वाढवणे.

Key Points

• स्माईल - ''उपजीविकेसाठी आणि उद्योगासाठी उपेक्षित व्यक्तींना आधार''.
• योजनेबद्दल:
  • भिकारी आणि ट्रान्सजेंडर्ससाठी ही केंद्रीय क्षेत्रातील योजना आहे.
  • भिक्षेमध्ये गुंतलेल्या व्यक्तींच्या पुनर्वसनासाठी विद्यमान निवारागृहांचा वापर करण्याची तरतूद त्यात आहे.
  • ही योजना सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने तयार केली आहे.

योग्य उत्तर आहे ओडिसा.

• आहार:
  • ही स्वस्त अन्न  योजना 2015 साली ओडिसा राज्याने सुरु केली.
  •  

2016 हे बरोबर उत्तर आहे.

Key Points

• 2016 मध्ये प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना सुरू करण्यात आली.
• प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना (PMUY) चे उद्दिष्ट स्त्रिया आणि बालकांना स्वच्छ स्वयंपाकाचे इंधन - LPG देऊन त्यांच्या आरोग्याचे रक्षण करणे आहे, जेणेकरून त्यांना धुराच्या स्वयंपाकघरात किंवा लाकूड गोळा करण्यासाठी असुरक्षित ठिकाणी भटकावे लागणार नाही.
• प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते 1 मे 2016 रोजी बलिया, उत्तर प्रदेश येथे सुरू करण्यात आली.
• या योजनेंतर्गत, दारिद्र्य रेषेखालील कुटुंबांना पुढील 3 वर्षांत प्रति जोडणी रु. 1600 च्या समर्थनासह 5 कोटी LPG जोडणी प्रदान केले जातील.
• महिला सक्षमीकरणाची खात्री करून, विशेषतः ग्रामीण भारतात, घरातील महिलांच्या नावाने कनेक्शन जारी केले जातील. योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी 8000 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.
• दारिद्र्य रेषेखालील कुटुंबांची ओळख सामाजिक-आर्थिक जात जनगणना डेटाद्वारे केली जाईल.

2018 हे बरोबर उत्तर आहे.

Key Points

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 23 सप्टेंबर 2018 रोजी झारखंडमधील रांची येथून आयुष्मान भारत - प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना सुरू केली होती.
• आयुष्मान भारत प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेअंतर्गत दोन कोटींहून अधिक लोकांनी उपचार घेतले आहेत.
• ही योजना, जी जगातील सर्वात मोठी आरोग्य सेवा कार्यक्रम आहे, 10.74 कोटींहून अधिक गरीब आणि असुरक्षित कुटुंबांना दुय्यम आणि तृतीयक दक्षता रुग्णालयासाठी प्रति कुटुंब प्रति वर्ष 5 लाख रुपयांपर्यंत संरक्षण प्रदान करते.
• हे रुग्णालयातील खर्च कमी करण्यास आणि आर्थिक जोखीम कमी करण्यास मदत करते.
• हे सेवेच्या ठिकाणी लाभार्थ्यांना सेवांसाठी कॅशलेस आणि पेपरलेस प्रवेश प्रदान करते.

Additional Information

• विम्याची किंमत केंद्र आणि राज्य 60:40 च्या प्रमाणात सामायिक करते.
• योजनेअंतर्गत विविध वैद्यकीय प्रक्रियांसाठी सुमारे 1,400 पॅकेज केलेले दर आहेत.
• या पॅकेज केलेल्या दरांमध्ये वैद्यकीय प्रक्रियेसाठी रुग्णालयाच्या सरासरी दिवसांची संख्या आणि आवश्यक असलेल्या सहाय्यक कागदपत्रांचा देखील उल्लेख आहे.
• कोणत्याही परिस्थितीत रुग्णालये लाभार्थीकडून शुल्क आकारू शकत नाहीत.
• या योजनेत वैद्यकीय व्यवस्थापनासाठी दैनंदिन मर्यादाही विहित करण्यात आली आहे.
• राष्ट्रीय आरोग्य एजन्सी ही संस्था नोंदणी कायदा, 1860 अन्वये राज्य सरकारांसोबतच्या सहकार्याने PMJAY च्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी स्वायत्त संस्था म्हणून स्थापन करण्यात आली आहे.
• यामध्ये PMJAY धोरणे तयार करणे, संचलनात्मक मार्गदर्शक तत्त्वे विकसित करणे, अंमलबजावणीची यंत्रणा, राज्य सरकारांशी समन्वय आणि PMJAY चे निरीक्षण आणि पर्यवेक्षण यांचा समावेश आहे.

योग्य उत्तर लोकांचे संरक्षित क्षेत्र आहे

Key Points

• लोकांचे संरक्षित क्षेत्र:
  • हा उपक्रम स्थानिक आणि तळागाळातील स्वयंसेवी संस्थांच्या प्रयत्नांना समर्थन देतो जे संरक्षित क्षेत्रांमध्ये (PAs) राहणाऱ्या समुदायांसाठी स्थानिक उपजीविका वाढवण्यासाठी नाविन्यपूर्ण यंत्रणांना प्रोत्साहन देते.
  • जैवविविधता संवर्धनाच्या प्राथमिक उद्देशाने हे सुरू करण्यात आले.
  • हे औषधी वनस्पतींसह वनक्षेत्र समृद्ध करण्याशी संबंधित आहे.

Additional Information

• लोक वानिकी मोहीम:
  • लोक वानिकी योजनेचे उद्दिष्ट शेतकर्‍यांना त्यांच्या खराब झालेल्या वनजमीनचे व्यवस्थापन करण्यासाठी सक्षम बनवणे आहे जेणेकरून लाकडासह त्यांची उत्पादने विकून जास्तीत जास्त लाभ मिळवता येईल.

2020 हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना (ABRY), 1 ऑक्टोबर 2020 रोजी सुरू करण्यात आली होती.
• ABRY ची सुरुवात भारताच्या श्रम व रोजगार मंत्रालयाने केली होती.
• ही योजना मुख्यतः MSMEs (सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग) मध्ये काम करणाऱ्या कामगारांसाठी होती.
• यासाठी केंद्र सरकारने 22,810 कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.

Additional Information