भारतातील कामगार संहितेसंदर्भात खालील विधानांचा विचार करा:

विधान I: कामगार कायदे सुलभ करण्यासाठी, सामाजिक सुरक्षेचे लाभ वाढवण्यासाठी आणि संघटित व असंघटित क्षेत्रातील कामगारांसाठी कामाच्या ठिकाणी सुरक्षितता सुनिश्चित करण्यासाठी संसदेने चार कामगार संहिता लागू केल्या होत्या.

विधान II: संविधानाच्या अनुसूची VII अन्वये कामगार संघसूचीत सूचीबद्ध आहेत, ज्यामुळे संसदेला कामगारांशी संबंधित बाबींवर कायदे करण्याचा विशेष अधिकार देण्यात आला आहे.

खालीलपैकी कोणते योग्य आहे?

पर्याय 3 योग्य आहे.

In News

• केंद्रीय कामगार संघटना (CTU) आणि स्वतंत्र विभागीय महासंघांनी आयोजित केलेल्या कामगारांच्या राष्ट्रीय अधिवेशनात कामगार संहितांच्या विरोधात औद्योगिक संपावर चर्चा होणार आहे. CTU चा असा युक्तिवाद आहे की, केंद्राने लोकशाही चर्चेविना संहितांसाठी नियम तयार केले गेले असून 2015 पासून बोलावलेल्या भारतीय कामगार परिषदेला डावलले गेले आहे.

Key Points

• वेतन संहिता, औद्योगिक संबंध संहिता, सामाजिक सुरक्षा संहिता आणि व्यावसायिक सुरक्षा, आरोग्य आणि श्रम परिस्थिती संहिता या चार कामगार संहितांचे उद्दीष्ट भारताच्या कामगार कायद्यांमध्ये सुधारणा आणि एकत्रीकरण, कामगार कल्याण, सामाजिक सुरक्षा आणि औद्योगिक सलोखा सुनिश्चित करणे आहे. म्हणून, विधान I योग्य आहे.
• संविधानातच्या अनुसूची VII अंतर्गत समवर्ती सूचीत (प्रवेश 22) श्रमाचा समावेश करण्यात आला आहे, ज्यामुळे केंद्र आणि राज्ये दोघांनाही कामगार विषयांवर कायदे करण्याची मुभा आहे. तो संघसूचीचा भाग नाही, याचा अर्थ संसदेला या क्षेत्रात विशेष अधिकार नाहीत. म्हणून, विधान II अयोग्य आहे.

Additional Information

• कामगार संहिता व अंमलबजावणी:
  • 2020 मध्ये कामगार संहिता पारित करण्यात आली, परंतु राज्यस्तरीय नियम अंतिम न झाल्यामुळे याची अंमलबजावणी लांबणीवर पडली आहे.
  • अनेक राज्यांनी अद्याप या संहितेअंतर्गत नियम अधिसूचित केलेले नाहीत, ज्यामुळे अंमलबजावणीत अनिश्चितता निर्माण झाली आहे.
• कामगार संघटनांनी व्यक्त केलेली चिंता:
  • त्रिपक्षीय चर्चा न करता केंद्राने एकतर्फी कामगार संहितेचे नियम तयार केल्याने त्याला विरोध होत आहे.
  • 2015 पासून बोलावलेल्या भारतीय कामगार परिषदेत चर्चा व्हावी, अशी CTU ची मागणी आहे.
  • कोविड-19 संकटाच्या काळात संहिता लागू करण्यात आली होती, तेव्हाच्या संसदीय चर्चेच्या अनुपस्थितीवर टीका करण्यात आली आहे.