दक्षिण भारतीय मंदिरांच्या स्थापत्यकलेमध्ये, गर्भगृहावर (Sanctum) बांधलेल्या पायऱ्यांच्या किंवा पिरॅमिडल संरचनेला काय म्हणतात?

योग्य उत्तर विमान आहे.

मुख्य मुद्दे

• दक्षिण भारतीय मंदिरांच्या स्थापत्यकलेमध्ये, विमान हा शब्द गर्भगृहाच्या (garbhagriha) अगदी वर बांधलेल्या पिरॅमिडल किंवा पायऱ्यांच्या संरचनेला सूचित करतो.
• विमान हे अनेकदा गुंतागुंतीच्या नक्षीकामांनी, शिल्पे आणि अलंकारांच्या तपशिलांनी सुशोभित केलेले असते, जे प्राचीन भारतीय कारागिरांचे कलात्मक कौशल्य दर्शवते.
• हे वैशिष्ट्य द्रविडीयन मंदिर स्थापत्यकलेचे एक वेगळे वैशिष्ट्य आहे, जे सामान्यतः तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश, कर्नाटक आणि केरळमधील मंदिरांमध्ये दिसते.
• विमान केवळ एक स्थापत्यकलेचे वैशिष्ट्य म्हणून काम करत नाही तर पवित्र मेरू पर्वताचे प्रतीकात्मक प्रतिनिधित्व म्हणून देखील कार्य करते, जे हिंदू ब्रह्मांडशास्त्रात विश्वाचे केंद्र मानले जाते.
• विमानाची प्रसिद्ध उदाहरणे थंजावरमधील बृहदीश्वर मंदिर आणि मदुराईमधील मीनाक्षी मंदिर यांसारख्या मंदिरांमध्ये पाहता येतात.

अतिरिक्त माहिती

• अधिष्ठान:
  • अधिष्ठान हा मंदिराच्या संरचनेचा आधार किंवा मंच असतो. हे स्थिरता प्रदान करते आणि त्यात अनेकदा सुशोभित मोल्डिंग्ज असतात.
• जगती:
  • जगती हा मंदिराला वेढलेल्या उंच व्यासपीठाला संदर्भित करतो, जो अनेकदा भक्तांद्वारे प्रदक्षिणा (circumambulation) साठी वापरला जातो.
• मंडप:
  • मंडप हे मंदिरात एक खांबयुक्त सभागृह किंवा मंडप असते, जे सामुदायिक उद्देश, विधी आणि समारंभांसाठी वापरले जाते. ते अनेकदा गर्भगृहाच्या समोर स्थित असते.
• दक्षिण भारतीय मंदिर स्थापत्यकला:
  • दक्षिण भारतीय मंदिरे प्रामुख्याने द्रविडीयन स्थापत्य शैलीमध्ये बांधलेली आहेत, ज्यामध्ये उंच गोपुरम (प्रवेशद्वार टॉवर्स), विमाने आणि गुंतागुंतीचे नक्षीकाम हे वैशिष्ट्य आहे.
  • मंदिराच्या मांडणीमध्ये अनेकदा गर्भगृह (गर्भगृह), विमान, मंडप आणि प्राकार (संलग्न भिंती) यासारख्या मुख्य घटकांचा समावेश होतो.