"छत्रपती शिवाजी महाराजांनंतर गनिमी रणनीतीचे सर्वोत्कृष्ट प्रवर्तक" असे कोणाचे वर्णन केले जाते? 

"छत्रपती शिवाजी महाराजांनंतर गनिमी रणनीतीचे सर्वोत्कृष्ट प्रवर्तक" असे पहिले बाजीराव यांचे वर्णन करण्यात आले आहे.

Key Points

• पहिले पेशवा बाजीराव (1720–40)
  • पहिले पेशवा बाजीराव, हे बाळाजी विश्वनाथ यांचे थोरले सुपुत्र, एक प्रसिद्ध आणि शक्तिशाली पेशवा होते, जे "थोरले" बाजीराव म्हणून ओळखले जातात.
  • ते गनिमी रणनीतीमध्ये निपुण आणि "छत्रपती शिवाजी महाराजांनंतर गनिमी रणनीतीचे सर्वात मोठे प्रवर्तक" होते. 
  • त्यांच्या राजवटीत मराठा साम्राज्य शिखरावर पोहोचले.
  • बाजीराव पहिले, यांनी हिंदू पद पादशाहीची कल्पना लोकप्रिय केली आणि पालखेड आणि भोपाळच्या लढाईत निजामाच्या पराभवास ते उत्तरदायी होते.
  • त्यांनी 1722 मध्ये पोर्तुगीजांकडून साष्टी आणि वसई काबीज केले आणि 1728 मध्ये प्रशासकीय राजधानी साताऱ्याहून पुण्याला हलवली.

  • पहिले बाजीराव यांनी मराठा सरदारांमध्ये संघराज्याची व्यवस्था सुरू करण्यात पुढाकार घेतला. त्यात बडोद्याचे गायकवाड, नागपूरचे भोसले, इंदोरचे होळकर, ग्वाल्हेरचे सिंधिया आणि पुण्याच्या पेशव्यांचा समावेश होतो.

त्यामुळे पहिले पेशवा बाजीराव (1720–40) हे योग्य उत्तर असेल.

Additional Information

• बाळाजी विश्वनाथ (1713–19)
  • बाळाजी विश्वनाथ यांनी पेशवे पद वंशपरंपरागत केले आणि शाहूंना मराठा साम्राज्याचा शासक बनण्यास मदत केली.
  • शाहूंनी त्यांना सेना-कर्ते (सेना संघटक) ही पदवी बहाल केली.
  • 1719 मध्ये, त्यांना फारुख सियारकडून काही अधिकार मिळाले, ज्यात शाहूंना मराठा साम्राज्याचा राजा म्हणून मान्यता मिळाली.
  • दख्खनच्या सहा प्रांतांतून चौथ व सरदेशमुखी गोळा करण्याची परवानगी त्यांना मिळाली.
  • नानासाहेब याच घराण्यातील होते.
• बाळाजी बाजीराव प्रथम (1740–61)
  • त्यांची नियुक्ती शाहूजींनी केली होती आणि 1750 मध्ये सांगोला कराराद्वारे मराठा साम्राज्याची सर्वोच्च सत्ता पेशव्यांच्या हातात हस्तांतरित करण्यासाठी ते उत्तरदायी होते.
  • बाळाजी बाजीराव यांनी बंगालचा नवाब अलीवर्दी खान याचा पराभव केला आणि भारतीय उपखंडाचा एक तृतीयांश भाग मराठा सत्तेखाली आणला.
  • त्यांनी 1752 मध्ये मुघल सम्राटाशी करार केला, चौथ आणि वायव्य प्रांतांच्या महसुलाच्या बदल्यात सम्राटाला संरक्षण दिले.
  • या कराराच्या सन्मानार्थ, मराठ्यांनी 1761 मध्ये पानिपतची तिसरी लढाई केली, परंतु पराभवामुळे मराठा साम्राज्याची शकले झाली.