कक्षायां मुद्रणसमृद्धवातावरणम् (Print rich environment) इत्यस्य अभिप्रायः-

This question was previously asked in
CTET July 2019 Paper I (L - I/II: Hindi/English/Sanskrit) (Hinglish Solution)
View all CTET Papers >
  1. कक्षायाः भित्तयः रङ्गिताः सन्ति।
  2. पाठितेन विषयेण सम्बन्धितानां लिखितसामग्रीणां भित्तिषु आलेखनम् (Pasting)
  3. स्थूलतरैः अक्षरैः वर्णमालायाः स्फोरकपत्राणां भित्तिषु आलेखनम् (Pasting)
  4. सुन्दरकविताभिः तासां चित्रैः भित्तीनाम् आलेपनम् (Painting)

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : पाठितेन विषयेण सम्बन्धितानां लिखितसामग्रीणां भित्तिषु आलेखनम् (Pasting)
Free
CTET CT 1: TET CDP (Development)
74.3 K Users
10 Questions 10 Marks 8 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

प्रश्न का हिंदी अनुवाद - कक्षा में मुद्रण समृद्ध वातावरण (Print rich environment) इसका अभिप्राय:-

कक्षा शिक्षण एक प्रक्रिया जो शिक्षक को अनुमति देता है कि वह अपनी कक्षा के सीखने की दिशा को नियंत्रित कर सके। कक्षा एक ऐसा स्थान है जहाँ शिक्षार्थियों के सर्वांगीण विकास को सुनिश्चित किया जाता है। अतः शिक्षक कक्षा को विषयानुकूल वातावरण देने का प्रयास करता है। भाषा की कक्षा में वातावरण भाषा समृद्ध होना चाहिये तथा उन सामग्रियों का चयन किया जाना चाहिये जो भाषा विकास से सम्बन्धित हो और इन्द्रियों को आकर्षित करती हो। अतः कक्षा को प्रभावी बनाने के लिये शिक्षक कक्षा को मुद्रण समृद्ध वातावरण देता है।

मुद्रण समृद्ध वातावरण कक्षा में ऐसे वातावरण को संदर्भित करता है जिसमें विभिन्न प्रकार के मुद्रण जैसे लेबल, निर्देश, चित्र आदि का उपयोग शिक्षण-सहायक-सामग्री के रूप में किया जाता है और बच्चों के लिए संदर्भ-आधारित प्रासंगिक सामग्री जैसे चित्र, मानचित्र आदि शामिल हैं, और उन शिक्षार्थियों को दृश्य संकेत प्रदान करते हैं जिन्हें भाषा कार्य पूरा करना आवश्यक है।

अतः स्पष्ट है कि कक्षा में मुद्रणसमृद्धवातावरण से तात्पर्य ‘पाठितेन विषयेण सम्बन्धितानां लिखितसामग्रीणां भित्तिषु आलेखनम्’ अर्थात् पढ़ाये जाने वाले विषय से सम्बन्धित लिखित अथवा चित्रित सामग्रियों का कक्षा के दीवारों पर चिपकाना ही मुद्रण समृद्ध वातावरण कहते है

Additional Information

  • कक्षायाः भित्तयः रङ्गिताः सन्ति अर्थात कक्षा के दिवाल रंगे हुए हैं।
  • स्थूलतरैः अक्षरैः वर्णमालायाः स्फोरकपत्राणां भित्तिषु आलेखनम् (Pasting) अर्थात कक्षा में सभी जगह मोटे अक्षरों में लिखे हुए वर्णमाला के स्फोरकपत्र चिपकाये गये हैं।
  • सुन्दरकविताभिः तासां चित्रैः भित्तीनाम् आलेपनम् (Painting) अर्थात कक्षा के दिवाल पर सुन्दर कवितायें तथा उससे संबन्धित चित्र बने हुए हैं।

उपर्युक्त विकल्पों में अन्तिम दो को सुनकर ऐसा प्रतीत होता है कि ये भी उचित ही है परन्तु कक्षा में हमेशा विषयानुकूल लिखित अथवा चित्रित सामग्रियों का ही प्रयोग होना चाहिये अन्य नहीं।

Latest CTET Updates

Last updated on Apr 30, 2025

-> The CTET 2025 Notification (July) is expected to be released anytime soon.

-> The CTET Exam Date 2025 will also be released along with the notification.

-> CTET Registration Link will be available on ctet.nic.in.

-> CTET is a national-level exam conducted by the CBSE to determine the eligibility of prospective teachers.  

-> Candidates can appear for CTET Paper I for teaching posts of classes 1-5, while they can appear for CTET Paper 2 for teaching posts of classes 6-8.

-> Prepare for the exam with CTET Previous Year Papers and CTET Test Series for Papers I &II.

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti game teen patti plus teen patti jodi teen patti gold download apk