Laws and Principles MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Laws and Principles - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर बाष्पीभवन आहे.

Key Points

• वस्तू थंड ठेवणाऱ्या विद्युत उपकरणाला रेफ्रिजरेटो आर म्हणतात.
  • रेफ्रिजरेटर कार्नोट सायकलवर काम करतो.
  • एक आदर्श चक्र जे जास्तीत जास्त संभाव्य कार्यक्षमता देते त्याला कार्नोट सायकल म्हणतात.
  • पहिला रेफ्रिजरेटर जॉन गोरी यांनी 1844 मध्ये बांधला होता.
  • रेफ्रिजरेटरचे पाच मूलभूत भाग म्हणजे विस्तार वाल्व, बाष्पीभवन कॉइल, कंप्रेसर, रेडिएटर पाईप्स आणि रेफ्रिजरंट.
  • विस्तार झडप रेफ्रिजरंटचा विस्तार करून त्याचे तापमान कमी करते आणि नंतर ते शीतकरण कॅबिनेटमधून वाहते, ते थंड करते.
  • इतर घटक रेफ्रिजरंटचा प्रवाह नियंत्रित करतात आणि उष्णता बाहेर टाकतात.
• मूळ तत्व असे आहे की जेव्हा जेव्हा द्रव शीतलक गोष्टींमधून जास्त तापमानात जातो तेव्हा ते उष्णता शोषून घेते; बाष्पीभवन होते आणि थंड प्रभाव निर्माण होतो .
• रेफ्रिजरेटर बाष्पीभवनाच्या तत्त्वावर काम करतो. त्यामुळे पर्याय 4 योग्य आहे.

योग्य उत्तर म्हणजे जडत्व आहे.

Key Points 

• जडत्व ही वस्तूची तिच्या गतीच्या अवस्थेत बदलाला विरोध करण्याची संपत्ती आहे.
• हे न्यूटनच्या गतीच्या पहिल्या नियमात एक मूलभूत संकल्पना आहे, जी म्हणते की बाह्य बलाने प्रभावित होईपर्यंत एक वस्तू विश्रांतीत किंवा एकसमान गतीत राहील.
• जडत्वाची संकल्पना सर्वप्रथम गॅलिलिओ गॅलिली यांनी सादर केली आणि नंतर सर आयझॅक न्यूटन यांनी ती सुधारली.
• जडत्व वस्तूच्या वस्तुमानाशी थेट प्रमाणित आहे; वस्तुमान जितके जास्त असेल तितके जडत्व जास्त असेल.

Additional Information 

• न्यूटनचा गतीचा पहिला नियम: हा जडत्वाचा नियम म्हणून ओळखला जातो, तो म्हणतो की विश्रांतीतील वस्तू विश्रांतीत राहते आणि गतीतील वस्तू समान वेगाने आणि समान दिशेने गतीत राहते, जबर बाह्य बलाने प्रभावित केले जाईपर्यंत.
• वस्तुमान आणि जडत्व: वस्तुमान हे वस्तूतील पदार्थाच्या प्रमाणाचे माप आहे आणि ते वस्तूच्या जडत्वाशी थेट संबंधित आहे. जास्त वस्तुमान म्हणजे जास्त जडत्व.
• गॅलिलिओचे योगदान: झुकलेल्या पातळ्यांसह गॅलिलिओच्या प्रयोगांनी वस्तू त्यांच्या गतीच्या अवस्थेत बदलाला विरोध करतात हे समजण्यास मदत केली, ज्यामुळे जडत्वाच्या संकल्पनेचा पाया घातला गेला.
• व्यावहारिक उदाहरणे: जडत्वाची सामान्य उदाहरणे म्हणजे कार अचानक थांबल्यावर प्रवासी पुढे सरकतात, किंवा पुसले जाईपर्यंत टेबलावर पुस्तक विश्रांतीत राहते.

योग्य उत्तर 25 अंश सेल्सिअस आहे.

Key Points 

• केल्विन स्केल हा एक परिपूर्ण तापमान स्केल आहे जो निरपेक्ष शून्यापासून सुरू होतो, जिथे 0 के हे सर्वात थंड तापमान आहे.
• केल्विन तापमानापासून सेल्सिअसमध्ये तापमान रूपांतरित करण्यासाठी, केल्विन तापमानातून 273.15 वजा करा.
• दिलेले तापमान: 298 K
• रूपांतरण: 298 K - 273.15 = 24.85 अंश सेल्सिअस (25 अंश सेल्सिअस पर्यंत पूर्णांकित)
• योग्य रूपांतरण: 298 K म्हणजे अंदाजे 25 अंश सेल्सिअस, 32 अंश सेल्सिअस नाही. योग्य उत्तर पर्याय 4 असावे.

Additional Information 

• केल्विन स्केल :
  • केल्विन स्केल प्रामुख्याने वैज्ञानिक संदर्भात वापरला जातो कारण तो निरपेक्ष शून्यावर आधारित एक निरपेक्ष स्केल आहे.
  • ० केल्विन (K) हा तो बिंदू आहे जिथे कणांची थर्मल गती कमीत कमी असते.
• सेल्सिअस स्केल :
  • सेल्सिअस स्केल, ज्याला सेंटीग्रेड स्केल असेही म्हणतात, बहुतेक दैनंदिन तापमान मोजण्यासाठी वापरला जातो.
  • हे प्रमाण 1 वातावरणाच्या दाबावर पाण्याच्या गोठणबिंदू (0°C) आणि उकळत्या बिंदू (100°C) द्वारे परिभाषित केले जाते.
• निरपेक्ष शून्य :
  • परिपूर्ण शून्य हे सर्वात कमी शक्य तापमान आहे जिथे काहीही थंड असू शकत नाही आणि पदार्थात उष्णता ऊर्जा राहत नाही.
  • ते ० केल्विस आहे, जे -273.15°C किंवा -459.67°F च्या समतुल्य आहे.
• तापमान रूपांतरण :
  • सेल्सिअसचे केल्विनमध्ये रूपांतर करण्यासाठी, सेल्सिअस तापमानात 273.15 जोडा.
  • केल्विनचे सेल्सिअसमध्ये रूपांतर करण्यासाठी, केल्विन तापमानातून 273.15 वजा करा.

योग्य उत्तर म्हणजे बाटलीवर पाण्याचे उत्प्लावन बल बाटलीवर कार्यरत असलेल्या गुरुत्वाकर्षण बलापेक्षा जास्त आहे.

Key Points 

• जेव्हा एक रिकामा बाटली पाण्याखाली ढकलली जाते, तेव्हा ती स्वतःच्या आकारमानाइतके पाणी विस्थापित करते.
• पाणी बाटलीवर वरच्या दिशेने उत्प्लावन बल लावते, ज्याला उत्प्लावन म्हणतात.
• बाटली रिकामा असल्याने (हवेने भरलेली), तिचे घनता पाण्याच्या घनतेपेक्षा खूप कमी असते.
• पाण्याने लावलेले उत्प्लावन बल रिकाम्या बाटलीवर कार्यरत असलेल्या गुरुत्वाकर्षण बलापेक्षा जास्त असते.
• बलांमधील हा फरक बाटली सोडल्यावर पृष्ठभागावर परत उडी मारण्यास कारणीभूत ठरतो.

Additional Information 

• उत्प्लावन बल
  • ते पाण्यात बुडवलेल्या वस्तूवर द्रवाने लावलेले वरचे बल आहे.
  • उत्प्लावन बलाचे प्रमाण वस्तूने विस्थापित केलेल्या द्रवाच्या वजनाइतके असते.
• आर्किमिडीजचे तत्व
  • हे तत्व म्हणजे कोणतीही वस्तू द्रवात बुडविली तर तिला तिच्याने विस्थापित केलेल्या द्रवाच्या वजनाइतके उत्प्लावन बल अनुभवते.
  • ते वस्तू द्रवात तरंगतात की बुडतात हे स्पष्ट करते.
• घनता
  • घनता म्हणजे पदार्थाच्या एकक आकारमानाचे वस्तुमान.
  • ज्या वस्तूंची घनता त्या द्रवापेक्षा कमी असते त्या तरंगतात, तर ज्यांची घनता जास्त असते त्या बुडतात.

योग्य उत्तर स्थितिस्थापकता आहे.

Key Points

• जेव्हा पदार्थातील विरूपण निर्माण करणारे बल काढून टाकले जाते तेव्हा विरुपित भौतिक पदार्थाची त्याच्या मूळ स्वरूपात आणि आकारात परत येण्याची क्षमता म्हणजे स्थितिस्थापकता आहे.
• ही क्षमता असलेला पदार्थ स्थितिस्थापकतेने वागतो (किंवा प्रतिसाद देते) असे म्हटले जाते.

Additional Information

• द्रायु दाब म्हणजे द्रवपदार्थाच्या वजनामुळे द्रवपदार्थातील एका बिंदूवर निर्माण होणारा दाब.
• किरणोत्सारिता ही अशी प्रक्रिया आहे ज्याद्वारे अस्थिर अणू केंद्रक किरणोत्सर्गाद्वारे ऊर्जा गमावते.
• अस्थिर केंद्रक असलेली सामग्री किरणोत्सर्गी मानली जाते.
• क्षयनाचे तीन सर्वात सामान्य प्रकार म्हणजे अल्फा क्षय, बीटा क्षय आणि गॅमा क्षय, या सर्वांमध्ये एक किंवा अधिक कण किंवा फोटॉन्स उत्सर्जित होतात.

किर्चहॉफचा नियम 

उष्मागतिकी समतोलामध्ये ऊष्मा प्रारण उत्सर्जित करणाऱ्या आणि शोषून घेणाऱ्या अनियंत्रित शरीरासाठी, उत्सर्जकता आणि शोषकता समान असते. याचा अर्थ कोणता पदार्थ उष्णता चांगल्या प्रकारे शोषून घेतो तो उष्णता उर्जा देखील उत्सर्जित करतो.

सौर विद्युतघट हे योग्य उत्तर आहे.Key Points

• सौर तंत्रज्ञान हे सौर (PV) विद्युतघटाद्वारे किंवा सौर विकिरण केंद्रित करणार्‍या आरशांद्वारे सूर्यप्रकाशाचे विद्युत उर्जेमध्ये रूपांतर करतात.
• ही ऊर्जा वीज निर्मितीसाठी वापरली जाऊ शकते किंवा विद्युतघट किंवा औष्णिक साठ्यांमध्ये साठवली जाऊ शकते.
• सौर विद्युतघट किंवा प्रकाशव्होल्टीय विद्युतघट, हे एक अर्धसंवाहक उपकरण आहे जे प्रकाशाच्या ऊर्जेचे प्रकाशव्होल्टीय प्रभावाने थेट विजेमध्ये रूपांतरण करते.
• सौर विद्युतघट या उपकरणामध्ये सूर्याभिमुख काचेचे एक अधिस्तर असते, ज्यामुळे अर्धसंवाहक चकतीमधून संरक्षण करताना प्रकाश जाऊ शकतो.
• फ्रेंच भौतिकशास्त्रज्ञ एडमंड बेक्वेरेल यांनी प्रकाशव्होल्टीय प्रभाव हा सर्वप्रथम प्रायोगिकरित्या प्रदर्शित केला.​

योग्य उत्तर चुंबकीय क्षेत्र आहे.

• फ्लेमिंगच्या उजव्या हाताच्या नियमानुसार, तर्जनी चुंबकीय क्षेत्राच्या दिशेने दर्शविली जाते.
• चुंबकीय क्षेत्राशी संबंधित विद्युतवाहकाच्या हालचालीच्या दिशेने अंगठा दर्शविला जातो तर दुसरी बोट प्रेरित किंवा व्युत्पन्न केलेल्या दिशेचे प्रतिनिधित्व करते.
• विद्युतवाहक जेव्हा चुंबकीय क्षेत्रामध्ये गतिमान असतो तेव्हा फ्लेमिंगच्या उजव्या हाताच्या नियमानुसार प्रेरित विद्युतप्रवाहाची दिशा दर्शविली जाते.

योग्य उत्तर कूलोमचा नियम हे आहे.

Key Points

• कूलोमचा नियम दोन प्रभारांमधील आकर्षणाच्या परिमाणांबद्दल माहिती देतो.
  • यानुसार बल हे त्या दोन प्रभारांच्या प्रमाणाच्या गुणाकाराच्या समानुपाती असते.
  • F ∝ q1q2,, येथे (F बल आहे, q₁ व q₂ प्रभार आहेत).
  • बल प्रभारांमधील अंतराच्या वर्गाच्या व्यस्तानुपाती देखील असते.
    • म्हणजे, F ∝ 1/r2  येथे (F हे बल आहे, r हे प्रभारांमधील अंतर आहे).
• त्यामुळे, समीकरण पुढीलप्रमाणे आहे,
  • \(F\; = \;k\frac{{{q_1}{q_2}}}{{{r_2}}}\;\) येथे k हा समानुपातता स्थिरांक असून 9 × 10⁹ Nm²/C² च्या बरोबरीचा आहे.
• सन 1784 मध्ये चार्ल्स-ऑगस्टिन डी कूलोम यांनी हा नियम मांडला होता.

Additional Information

• लेंझच्या नियमानुसार कुंतलामधील प्रवर्तित विद्युतधारेची दिशा नेहमी अशा प्रकारे असेल की ती विद्युत प्रवाह निर्माण करणाऱ्या बदलाला रोध करेल.
• गाऊसच्या नियमानुसार, गाऊस पृष्ठभाग नावाच्या बंद पृष्ठभागाशी जोडलेला एकूण विद्युत अभिवाह हा त्या बंद पृष्ठभागामधील बंदिस्‍त प्रभाराच्या \(\frac{1}{ϵ_o}\) असतो.
• ओहमच्या नियमानुसार, स्थिर तापमानात, दोन बिंदूंमधील वाहकामधून प्रवाहित होणारी विद्युतधारा ही त्या दोन बिंदूंमधील व्होल्टेजच्या समानुपाती असते.

योग्य उत्तर न्यूटनच्या गतीविषयक तिसरा नियम आहे.

जेट प्लेनच्या कामामागे न्यूटनच्या गतीविषयक तिसरा नियम​ आहे.
न्यूटनच्या गतीविषयक तिसरा नियम:

• तिसरा नियम हे सांगतो की , प्रत्येक क्रियेला समान आणि विरुद्ध प्रतिक्रिया असते.
• जेव्हा एखादी व्यक्ती बोटातून उडी मारते, तेव्हा त्याने बोट त्याच्या पायांनी दाबलेली असते, म्हणजेच तो कृती करत आहे आणि त्यानंतर बोट त्याविरुद्ध समान बल लावते ज्याला प्रतिक्रिया म्हणतात. म्हणून माणूस नदीमध्ये उडी मारतो आणि बोट मागील दिशेने सरकते.

जेट इंजिन मोठ्या बलाने विमानाला पुढे सरकवते त्यामुळे मोठा बल तयार होतो आणि विमान अतिशय वेगाने उडते. सर्व जेट इंजिन, ज्यांना गॅस टर्बाइन असते ते सर्व एकाच नियमावर कार्य करतात. इंजिन समोर असलेल्या पंख्यामधून हवा खेचतो. एक कंप्रेसर हवेचा दाब वाढवतो.

न्यूटनच्या गतीविषयक पहिला नियम:

• या नियमानुसार, जर एखादी वस्तू स्थिर असल्यास, ती स्थिर राहील आणि वस्तू गतिमान असल्यास, जोपर्यंत बाह्य बल लावले जात नाही तोपर्यंत ती गतिमान राहील.
• उदाहरणः वातावरणामधून खाली जाणार्‍या चेंडूची हालचाल

न्यूटनच्या गतीविषयक दुसरा नियम:

• न्यूटनचा गतीचा दुसरा नियम F = ma आहे, येथे m म्हणजे वस्तूचे वस्तूमान, a हे गुरुत्वाकर्षणामुळे तयार होणारे त्वरण.
• स्वतःची सायकल चालवणे हे न्यूटनच्या गतीविषयक दुसरा नियमाचे उदाहरण आहे.

न्यूटनचा गुरुत्व स्थिरांक विषयक नियम:

• न्यूटनच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या नियमात असे म्हटले आहे की, विश्वातील प्रत्येकजण बल लावून वस्तूंना आकर्षित करतो जे वस्तूमानाच्या गुणाकाराच्या प्रमाणात आणि त्यांच्या केंद्रांच्या दरम्यानच्या चौरसाच्या व्यस्त प्रमाणात असते.
• बलाची दिशा ही सामील होणाऱ्या कणांच्या रेषेसह असते
• मग आकर्षणाची गुरुत्वीय बल असे सांगितले जाते
• \(F = \frac{{G{M_1}{M_2}}}{{{r^2}}}\)
• येथे G = वैश्विक गुरुत्व स्थिरांक, M1 = पहिल्या वस्तूचे वस्तूमान M2 = दुसऱ्या वस्तूचे वस्तूमान आणि R = दोन वस्तूंमधील अंतर

योग्य उत्तर पर्याय 2 आहे म्हणजे, प्रक्रिया अणुबॉम्ब बनवण्यासाठी वापरली जाते Key Points

• अणुबॉम्ब युरेनियम किंवा प्लुटोनियमचा वापर करतो आणि विखंडनवर अवलंबून असतो, एक आण्विक प्रतिक्रिया ज्यामध्ये न्यूक्लियस किंवा अणूचे दोन तुकडे होतात.
• आण्विक विखंडनाच्या उप-उत्पादनांमध्ये मुक्त न्यूट्रॉन, सामान्यतः गॅमा किरणांच्या स्वरूपात असलेले फोटॉन आणि बीटा कण आणि अल्फा कण यांसारखे इतर अणू तुकडे यांचा समावेश होतो.
• आण्विक विखंडन अणुऊर्जेसाठी ऊर्जा निर्माण करते आणि अणु शस्त्रांचे स्फोट चालवते .
• न्यूक्लियर फ्यूजन ही एक प्रतिक्रिया आहे ज्यामध्ये दोन किंवा अधिक अणु केंद्रके एकत्र करून एक किंवा अधिक भिन्न अणु केंद्रक आणि उपअणु कण (न्यूट्रॉन किंवा प्रोटॉन) तयार होतात.
• न्यूक्लियर फ्यूजनचे उदाहरण म्हणजे चार हायड्रोजन एकत्र येऊन हीलियम तयार करणे.
• हायड्रोजन बॉम्ब अनियंत्रित आण्विक संलयन तत्त्वावर आधारित आहे.

• ​नियत प्रमाणांचा नियम सांगते की संयुगात नेहमी वस्तुमानानुसार मूलद्रव्यांचे समान प्रमाण असते.
• हा नियम प्राउस्ट​ यांनी मंडला.
• ​लेवोइझिर यांनी ज्वलनात ऑक्सिजनची भूमिका शोधून काढली.
• डेमोक्रिटस हा एक ग्रीक गणितज्ञ होता.
• डाल्टन यांनी अणु सिद्धांत दिला ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की भिन्न आकाराचे अणू हे आकार आणि वस्तुमानात भिन्न असतात.

सापेक्षता सिद्धांत हे योग्य उत्तर आहे.Key Points

• भौतिकशास्त्रज्ञ अल्बर्ट आइनस्टाईन यांच्या सापेक्षता सिद्धांतानुसार, विश्वातील कोणतीही वस्तू प्रकाशाच्या वेगाइतक्या वेगाने प्रवास करू शकत नाही.
• हा सिद्धांत असे सांगतो की, जसजसा पदार्थ प्रकाशाच्या वेगाच्या प्रवेशमार्गामध्ये येतो, तसतसे त्या पदार्थाचे वस्तुमान अनंत होत जाते.
• आईन्स्टाईनच्या 1905 च्या लेखात "ऑन द इलेक्ट्रोडायनामिक्स ऑफ मूव्हिंग बॉडीज" मध्ये हे प्रकाशित करण्यात आले.
• हे वैज्ञानिक तंत्राच्या विरोधाभासी असलेल्या दोन सूत्रांवर आधारित आहे:
  • भौतिकशास्त्राचे नियम एकमेकांशी संबंधित कोणत्याही जडत्वाच्या चौकटीतील सर्व निरीक्षकांसाठी समान असतात (सापेक्षतेचे तत्त्व).
  • पदार्थाची सापेक्ष गती असो वा प्रकाशाच्या स्रोताची गती असो, निर्वातामधील प्रकाशाचा वेग सर्व निरीक्षकांसाठी सारखाच असतो.

Important Points

या सिद्धांताचे अनेक आश्चर्यकारक परिणाम आहेत, ज्यामुळे इतर निरीक्षणे मिळतात. यापैकी काही पुढीलप्रमाणे:

• समकालीन सापेक्षता: दोन घटना, एका निरीक्षकासाठी समकालीन असतील; जर निरीक्षक सापेक्ष गतीमध्ये असतील, तर दुसर्‍या निरीक्षकासाठी त्या घटना समकालीन असणार नाहीत.
• काल विस्फारण: निरिक्षकाच्या "स्थिर" कालदर्शीपेक्षा गतिमान कालदर्शी अत्यंत सावकाश खुणा दर्शविण्यासाठी मोजली जातात.
• लांबी संकोच: वस्तूचे मोजमाप निरीक्षकाच्या संदर्भात ते गतिमान असलेल्या दिशेने संकुचित केले जाते.
• कमाल मर्यादित वेग: कोणतीही भौतिक वस्तू, संदेश किंवा क्षेत्र मार्गिका निर्वातामध्ये प्रकाशाच्या वेगाइतक्या वेगाने प्रवास करू शकत नाही.
• गुरुत्वाकर्षणाचा प्रभाव केवळ प्रकाशाच्या वेगाने अंतराळातून प्रवास करू शकतो, वेगवान किंवा तात्काळ नाही.
• वस्तुमान-ऊर्जा समतुल्य: E = mc², ऊर्जा व वस्तुमान समतुल्य व परिवर्तनीय असतात.

Additional Information

डाल्टनचा नियम:

• वायूंच्या मिश्रणाचा एकूण दाब पृथक घटक वायूंच्या आंशिक दाबांच्या बेरजेइतका असतो.
• Ptotal = P_a + P_b + P_c.......

प्रकाशाचा कणिका सिद्धांत:

• 1637 मध्ये, डेकार्टेसने प्रकाशिकीमधील, प्रकाशाचा कणिका सिद्धांत मांडला.
• यामध्ये त्याने असे म्हटले आहे की, प्रकाश हा "कणिका" (सूक्ष्म कण) नावाच्या लहान वेगळ्या कणांचा बनलेला असतो, जो एका मर्यादित वेगासह एका सरळ मार्गिकेने प्रवास करतो व चालना देतो.

हेनरीचा नियम

• द्रवामध्ये विरघळलेल्या वायूचे वजन द्रवावरील वायूच्या दाबाच्या प्रमाणात असते.
• केवळ विरल द्रावण व कमी वायू दाबांसाठी हा नियम आहे.

संकल्पना:

• गती: वस्तुमान आणि गतीच्या उत्पादनास गती किंवा रेषेचा वेग म्हणतात.
  • हे P द्वारे दर्शविले जाते आणि युनिट किलो मीटर / सेकंद आहे
  • गती (P) = मास (m) x वेग (V)
• रेखीय गतीचे संवर्धन: जेव्हा एखाद्या सिस्टमवर निव्वळ बाह्य शक्ती नसते, तेव्हा सिस्टमची एकूण रेखीय गती स्थिर राहते. याला रेखीय गतीचे संवर्धन असे म्हणतात.

स्पष्टीकरण:

रॉकेटच्या बाबतीत आपण रॉकेट आणि त्याचे इंधन एक यंत्रणा म्हणून घेऊ. या प्रणालीवर कोणतेही शुद्ध बल नाही, म्हणून एकूण गती संरक्षित केली जाते.

• अशा प्रकारे रॉकेट रेषीय गतीच्या संवर्धनाच्या कायद्यावर कार्य करतात हे योग्य आहे.
• रॉकेटची वाढलेली उर्ध्व गती समान आहे परंतु बाहेर काढलेल्या एक्झॉस्ट गॅसच्या गतीच्या उलट आहे.